طبق داده‌های «سامانه رصد اشتغال» در سال ۱۴۰۱ دستگاه‌های اجرایی استان بیش از ۱۱۱ هزار شغل ایجاد کرده‌اند که در این سامانه به ثبت رسیده است، طبعاً اولین تحلیلی که به ذهن متبادر می‌شود این است که با ایجاد اشتغال «نرخ بیکاری» هم کاهش پیدا می‌کند اما مسئله اشتغال پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

نرخ بیکاری ۹٫۴ درصدی!
تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار کشور نشان می‌دهد نرخ بیکاری در استان خراسان رضوی در زمستان سال ۱۴۰۱ به ۹٫۴ درصد رسیده است . این در حالی است که نرخ بیکاری استان در زمستان سال ۱۴۰۰ معادل ۶٫۸ درصد برآورد شده بود. با توجه به این که نرخ بیکاری هر فصل با فصل مشابه دوره قبل مقایسه می‌شود می‌توان اذعان کرد که نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته از زمستان ۱۴۰۰ حدود ۳ درصد بدتر شده است. شایان ذکر است که نرخ بیکاری استان در زمستان ۹۹ نیز معادل ۷ درصد و در زمستان ۹۸ معادل ۸٫۹ درصد برآورد شده بود.سال ۱۴۰۱ سالی پربحث و اختلاف‌نظر درباره وضعیت اشتغال استان بود، متولیان مدعی بوده‌اند در پایان پاییز ۱۴۰۱ حدود ۱۵۰ هزار شغل در خراسان رضوی ایجادشده که بیش از ۱۱۱ هزار مورد آن در پایان سال در سامانه رصد به ثبت رسیده است اما چرا در سال گذشته مسئولان چنین ادعایی داشته‌اند؟ دلیل اصلی‌اش آن است که حدود نیمی از اشتغال استان در بخش خدمات است و ۸۰ درصد حوزه خدمات استان وابسته به حضور زائر و گردشگر است که به دلیل بحران کرونا در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ شاهد سقوط تعداد شاغلان استان آن هم بر اساس داده‌های رسمی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان بودیم اما در سال ۱۴۰۱ با خروج از بحران کرونا بخش عمده اشتغال این حوزه التیام پیدا کرد به همین دلیل تعداد شاغلان ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ جهش پیدا کرد. با این‌ حال تعداد شاغلان استان هنوز نسبت به سال ۹۸ و پیش از بحران کرونا عقب‌تر است.

افزایش ۱۵۰ هزار نفری جویندگان شغل
اما در این جا آن چه اهمیت دارد دو گزاره نرخ مشارکت و نسبت اشتغال است. نرخ مشارکت، تابعی از جمعیت جویای کار در استان است. یعنی هر زمان جمعیت جویای کار یک استان افزوده شود نرخ مشارکت هم افزایش می‌یابد. در دوره بحران کرونا نرخ مشارکت استان به رغم افزایش جمعیت کاهش داشته که دلیل اصلی آن ناامیدی جویندگان شغل از پیدا کردن کار است اما با خروج از بحران کرونا نرخ مشارکت اقتصادی استان نیز تغییر کرد. داده‌ها نشان می‌دهد نرخ مشارکت استان در زمستان ۱۴۰۰ معادل ۴۰ درصد بوده و این نرخ در زمستان ۱۴۰۱ به ۴۳ درصد رسیده است. بنا بر گفته رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان با هر یک درصد تغییر در نرخ مشارکت اقتصادی، حداقل ۵۰ هزار نفر به تعداد جویندگان شغل در استان افزوده می شود یا کاهش پیدا می‌کند. بنابراین با تغییر ۳ درصدی نرخ مشارکت یعنی حداقل ۱۵۰ هزار نفر به جویندگان شغل استان در زمستان سال گذشته افزوده‌شده است.

بهبود نسبت اشتغال
اما گزاره حائز اهمیت دیگر نسبت اشتغال است. در تعریف رسمی آمده ؛ «نسبت اشتغال عبارت است از نسبت جمعیت شاغل ۱۵ ساله و بیشتر به‌کل جمعیت در سن کار ۱۵ ساله و بیشتر ضرب در ۱۰۰» این نسبت بیانگر آن است که چه تعداد از افراد جامعه در سن کار مشغول کار هستند. نسبت اشتغال استان در زمستان ۹۸ بیش از ۴۰ درصد بوده و در زمستان ۱۴۰۰ به ۳۷٫۴ درصد رسیده است اما در زمستان سال گذشته این نسبت در مقایسه با سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ بهبود پیداکرده و به ۳۸٫۹ درصد رسیده است. بنابراین به‌رغم این که نرخ بیکاری استان در زمستان ۱۴۰۱ در مقایسه با زمستان ۱۴۰۰ افزایش حدود ۳ درصدی داشته اما نسبت اشتغال استان بهبود پیداکرده است. این یعنی تعداد شاغلان استان افزایش‌یافته‌اند که استناد آن ثبت ۱۱۱ هزار شغل در سامانه رصد است.
اما سوال این جاست چرا به‌رغم بهبود نسبت اشتغال و ثبت ۱۱۱ هزار شغل در سامانه رصد، شاهد افزایش نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته بودیم؟ یکی از دلایل عمده آن را می‌توان به افزایش تعداد افراد جویای کار در استان مربوط دانست که در زمستان ۱۴۰۱ در مقایسه با زمستان ۱۴۰۰ حدود ۱۵۰ هزار نفر بیشتر شده‌اند.
در پایان باید اذعان کرد که هرچند نرخ بیکاری استان در زمستان سال گذشته افزایش‌یافته اما به دلیل بهبود وضعیت نسبت اشتغال استان در این مدت و افزایش ۱۵۰ هزارنفری جویندگان شغل در استان نمی‌توان افزایش حدود ۳ درصد نرخ بیکاری را به معنای کاهش تعداد شاغلان استان ارزیابی کرد بلکه با افزایش تعداد جویندگان شغل در استان به‌رغم افزایش نسبت اشتغال تعداد کسانی که در ارزیابی‌ها خود را بیکار اعلام کرده‌اند، افزوده‌شده‌اند./خراسان