طبق لایحه بودجه ۱۴۰۱ استان خراسان رضوی باید حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان یعنی دو برابر سال گذشته «درآمد عمومی» به خزانه دولت واریز کند از سوی دیگر کل بودجه عمرانی استان ۶۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که البته نسبت به دیگر استان‌ها چندان محسوس نیست اما مهم تر این که سهم استان از مجموع اعتبارات عمرانی کشور تنها ۴٫۶ درصد است که نسبت به سال گذشته نیز کاهش یک‌دهم درصدی داشته است و خبری از ردیف‌های اختصاصی برای حاشیه شهر مشهد هم نیست.
به گزارش خراسان رضوی، رئیس جمهور روز گذشته لایحه بودجه۱۴۰۱ را که بنا ست مبتنی بر آمایش سرزمینی و تمرکززدایی اجرایی شود، تقدیم مجلس شورای اسلامی کرد تا نمایندگان مجلس در مهلت قانونی برای بررسی و تصویب بودجه دولت سیزدهم اقدام کنند. جداول تصویر کلان بودجه استان‌ها در قوانین بودجه کشور معمولاً در قالب «جدول شماره ۱۰ » در «ماده‌واحده و جداول کلان منابع و مصارف بودجه» انعکاس پیدا می‌کند. در لایحه بودجه ۱۴۰۱ این جدول به سه بخش« ۱۰ الف جدول کلان منابع استانی» و «۱۰ب جدول کلان مصارف استان‌ها» و« ۱۰ ج جدول مصارف استانی» تقسیم‌ شده است.

درآمد استان بیش از ۲ برابر سال گذشته!
بر اساس جدول شماره « ۱۰ الف» لایحه بودجه مجموع درآمدهای استان معادل ۱۶ هزار و ۳۱۶ میلیارد تومان برای سال ۱۴۰۱ برآورد شده است. البته این منابع درآمدی در قالب‌های مختلف منابع مالیاتی، سایر منابع، درآمدهای حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و درآمدهای اختصاصی تعریف‌ شده است که از این مبلغ، می توان گفت مجموع درآمدهای عمومی استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ معادل ۱۴ هزار و ۹۸۰ میلیارد تومان برآورد شده است. این در حالی‌ است که در لایحه بودجه ۱۴۰۰ کل منابع درآمدی استان ۶۹۴۳ میلیارد تومان برآورد شده بود. این یعنی استان خراسان رضوی باید در بودجه ۱۴۰۱ بیش از دو برابر بودجه ۱۴۰۰ به خزانه دولت درآمد واریز کند. سهم درآمدهای مالیاتی استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز ۱۳ هزار و ۹۶۴ میلیارد تومان در نظر گرفته‌ شده که این درآمدها نسبت به سال گذشته نیز بیش از دو برابر افزایش یافته است. در شرایطی که اقتصاد استان و کشور در وضعیت نامطلوبی قرار دارد باید دید دولت این افزایش دو برابری منابع درآمدی خود از استان را بنا دارد از طریق تعریف منابع جدید درآمدی مانند مالیات‌های جدید دریافت کند یا قرار است فشار بر واحدهای اقتصادی استان به خصوص واحدهای تولید تشدید یابد. هر چند دولت سیزدهم منابع درآمدی استانی خود را در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به بودجه ۱۴۰۰ دو برابر افزایش داده اما سهم استان خراسان رضوی برای درآمدزایی دولت نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.بر اساس جدول«۱۰ ب» جمع کل مصارف استان، خراسان رضوی در لایحه بودجه در مجموع ملی و استانی معادل ۴۲ هزار و ۲۷۶ میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده است. از این میزان ۴۹۰۷ میلیارد تومان به‌عنوان مصارف «استانی» پیش‌بینی‌شده و ۳۷ هزار و ۳۶۸ میلیارد تومان دیگر به‌عنوان مصارف «ملی» در نظر گرفته‌شده است. در لایحه بودجه ۱۴۰۰ درباره وضعیت مصارف ملی استان‌ها برآوردی در جداول شماره ۱۰ نیامده بود و این جزو تفاوت‌های شاخص در لایحه بودجه ۱۴۰۱ است.

افزایش ۱۵۴۰ میلیاردی اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای استان
جمع کل اعتبارات ردیف مصارف استانی( مجموع اعتبارات عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و هزینه‌ای) در لایحه بودجه ۱۴۰۱ برای استان خراسان رضوی معادل ۴۹۰۷ میلیارد تومان برآورد شده که ۳۲۸۱ میلیارد تومان آن مربوط به اعتبارات عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و ۱۴۹۰ میلیارد تومان دیگر آن مربوط به اعتبارات هزینه‌ای پیش‌بینی‌ شده است. این در حالی است که مجموع اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای «مصوب» استان در بودجه ۱۴۰۰ معادل ۳۳۶۷ میلیارد تومان تصویب‌ شده است. بنابراین مجموع اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به مصوب ۱۴۰۰ بیش از ۱۵۴۰ میلیارد تومان یعنی ۴۵ درصد افزایش یافته است.

افزایش ۶۰درصدی اعتبارات عمرانی استانی خراسان رضوی
اما جزئیات اعتبارات عمرانی استان‌ها همیشه مورد توجه بوده است. بر اساس آن چه در جدول«۱۰ب» ماده‌واحده بودجه ۱۴۰۱ درج‌ شده است؛ مجموع اعتبارات عمرانی( تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) خراسان رضوی معادل ۳۲۸۱ میلیارد تومان در نظر گرفته ‌شده است. در حالی‌که اعتبارات مصوب عمرانی استان در قانون بودجه ۱۴۰۰ معادل ۲۰۳۹ میلیارد تومان بوده است. بنابراین اعتبارات عمرانی استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به مصوب قانون بودجه ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۴۱ میلیارد تومان یعنی بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است اما با ‌وجود این اعتبارات عمرانی استانی کل کشور نیز افزایش ۶۰ درصدی داشته است ولی سهم استان خراسان رضوی از کل اعتبارات عمرانی استانی کشور در لایحه بودجه ۱۴۰۱ همچنان کمتر از ۵ درصد و به ‌طور دقیق ۴٫۶ درصد است این در حالی است که سهم استان از اعتبارات مصوب بودجه ۱۴۰۰ بیش از ۴٫۷ درصد و در سال‌های پیشین سهم استان خراسان رضوی از اعتبارات عمرانی کشور بیش از ۵ درصد بوده است. این کاهش سهم استان همواره مورد گلایه مسئولان و کارشناسان اقتصادی استان بوده است و مطرح می‌شود سهم خراسان رضوی از اعتبارات عمرانی با واقعیت جغرافیایی و جایگاه استان سازگاری ندارد و باید بر اساس شاخص هایی مانند جمعیت، مساحت و مطالعات آمایش سرزمینی ۸/۷ تا ۸ درصد از بودجه کشور باشد.اعتبارات هزینه‌ای استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ معادل ۱۴۹۰ میلیارد تومان برآورد شده است در حالی‌که این اعتبارات در قانون بودجه ۱۴۰۰ معادل ۱۳۲۷ میلیارد تومان مصوب شده بود. بنابراین اعتبارات هزینه‌ای استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به مصوب سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۶۲ میلیارد تومان و ۱۲ درصد افزایش یافته است.

سهم ناچیز استان از اعتبارات عمرانی« ملی» ۱۴۰۱
همان‌طور که مطرح شد در لایحه بودجه ۱۴۰۱ در جدول «۱۰ب» وضعیت مصارف ملی استان‌ها نیز برآورد شده است.
بر این اساس، میزان کل مصارف ملی استان خراسان رضوی ۳۷ هزار و ۳۶۸ میلیارد تومان برآورد شده که بیش از ۳۶ هزار و ۶۱۱ میلیارد تومان آن مربوط به مصارف «هزینه‌ای» استان است و تنها ۷۵۷ میلیارد تومان آن مربوط به اعتبارات عمرانی است اما قابل‌تأمل آن که سهم استان از اعتبارات عمرانی «ملی» بودجه ۱۴۰۱ کشور تنها ۳٫۳ درصد است و مجموع سهم استان از کل مصارف «ملی» لایحه بودجه ۱۴۰۱ بیش از ۷٫۶ درصد برآورد می‌شود. بنابراین بخش عمده مصارف ملی استان خراسان رضوی در بخش اعتبارات هزینه‌ای ،مربوط به پرداخت حقوق کارکنان دستگاه‌هاست.

افزایش ۱۲۸ میلیاردی سهم استان از ۳ درصد نفت
جزئیات اعتبارات عمرانی استان در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که مجموع اعتبارات استان از سهم ۳ درصد نفت ۵۶۸ میلیارد تومان برآورد شده است درحالی‌که این اعتبارات در لایحه بودجه ۱۴۰۰ معادل ۴۳۹ میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده بود. بنابراین اعتبارات استان از ردیف سهم ۳ درصد نفت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۰ افزایش ۱۲۸ میلیارد تومانی دارد. اعتبارات استان در ردیف مربوط به قانون استفاده متوازن از امکانات کشور در لایحه بودجه ۱۴۰۱ معادل ۱۳۲۶ میلیارد تومان برآورد شده که این اعتبارات نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۰ هیچ تغییری نداشته است.

۲۰ طرح آبی از ردیف ملی به استانی آمده‌اند ولی…
دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ بخشی از طرح‌های عمرانی را که تا پیش‌ از این ردیف ملی داشته‌اند در قالب جدول شماره «۱۰ د» به استان‌ها واگذار کرده است. بر اساس داده‌های این جدول، لایحه بودجه ۱۴۰۱ معادل ۲۰ طرح عمرانی استان خراسان رضوی که تا پیش ‌از این ردیف ملی داشته‌ به استان واگذار شده‌اند. این طرح‌ها عمدتاً در حوزه آب هستند و مجموع اعتبارات این ۲۰ طرح آبی ۱۷۵ میلیارد تومان برآورد شده است اما قابل‌تأمل آن که سهم استان از مجموع ۶۲۷۰ میلیارد تومان مربوط به طرح‌های عمرانی ملی که ردیف بودجه‌شان به استان‌های محل اجرای آن‌ها منتقل‌شده تنها ۲٫۷ درصد است.

هزار میلیارد اوراق برای بافت‌های اطراف حرم‌های مطهر
طبق بند «د» تبصره ۵ لایحه بودجه ۱۴۰۱ به شهرداری‌ها و نهادهای وابسته اجازه داده می‌شود مبلغ هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی برای بازآفرینی شهری بافت‌های فرسوده پیرامون حرم‌های مطهر امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س)، حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)و حضرت احمدبن موسی(ع) استفاده کنند. این اعتبار در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ نیز با همین مبلغ و بدون تفکیک درنظر گرفته‌ شده بود. علاوه بر این، تضمین بازپرداخت اصل و سود این اوراق بر عهده شهرداری‌هاست.

بودجه حاشیه کلان شهرها حذف شد
حاشیه ۱٫۳ میلیون نفری مشهد مقدس دومین کلان‌شهر کشور سال‌هاست که تشنه اعتبارات ملی است. دولت و مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه ۹۴ ردیف بودجه اختصاصی را برای رسیدگی به مشکلات حاشیه شهر مشهد اختصاص دادند و این ردیف در سال‌های بعد تکرار شد هر چند تخصیص اعتبارات این ردیف بسیار ناچیز بود. از سال ۹۹ ردیف اختصاصی بودجه حاشیه شهر مشهد از قانون بودجه حذف شد و در قالب به سازی بافت فرسوده و سامان دهی حاشیه شهرها و کلان‌شهرهای مذهبی در جدول شماره ۷-۱ مربوط به اعتبارات متفرقه انتقال‌ یافته به جداول ۷ و ۱۰ ماده‌ واحده اعتبار کمی معادل ۹۵ میلیارد تومان در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار گرفت اما در لایحه بودجه ۱۴۰۱ این ردیف به‌ طورکلی حذف‌ شده است و خبری از ردیف اعتباری برای حاشیه شهرها نیست.

تنها ۲۲ میلیارد برای سامان دهی کشف رود
سالیانه میلیون‌ها متر مکعب فاضلاب به رودخانه کشف رود در حاشیه کلان‌شهر مشهد ریخته می‌شود و امروز این منطقه تبدیل به معضلی زیست‌محیطی در حاشیه این کلان‌شهر شده و به‌ طور جدی نیازمند سامان دهی است. بعد از چندین سال پیگیری‌های رسانه‌ای سرانجام دولت در سال ۹۹ درخصوص در نظر گرفتن ردیف اختصاصی برای سامان دهی کشف رود در لوایح بودجه اقدام کرد و در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز مانند دو سال گذشته این ردیف حفظ‌ شده است. بر اساس جدول شماره ۹ مربوط به برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه سال ۱۴۰۱ معادل ۲۲٫۵ میلیارد تومان برای سامان دهی رودخانه کشف رود اعتبار در نظر گرفته است که این اعتبار نسبت به لایحه بودجه ۱۴۰۰ کاهش ۲٫۵ میلیارد تومانی پیدا کرده است.
برقی سازی قطار مشهد تهران زنده اما بدون اعتبار
یکی از پروژه‌های مهم ریلی استان و کشور برقی سازی قطار مشهد به تهران است که بیش از یک دهه است کلنگ آن به زمین‌خورده اما به دلیل خروج طرف چینی از اجرای این طرح، قطار مشهد به تهران نیز بدون اعتبار مانده و پیشرفت فیزیکی این پروژه تاکنون صفر است. دولت نیز طی سال‌های اخیر تنها ردیف اختصاصی این پروژه را در قوانین بودجه زنده نگاه داشته اما اعتبارات آن ناچیز بوده است. در لایحه بودجه ۱۴۰۱ نیز اعتبار در نظر گرفته‌ شده برای این پروژه تنها ۱۰۰ میلیون تومان است که نسبت به مصوب ۱۴۰۰ یک‌ پنجم شده است.

طرح‌های آبی کم اعتبار
طرح‌های انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس نیز یکی از مهم‌ترین طرح‌های آبی استان است که طبق آن بناست بخشی از کسری منابع آبی استان در شرایط خشکسالی از این دو دریا تأمین شود و اعتبارات در نظر گرفته ‌شده برای اجرای این طرح در لایحه بودجه سال آینده ۶ میلیارد تومان برآورد شده که صرفاً برای انجام مطالعات است و تأمین هزینه‌های اجرایی این پروژه بناست با مشارکت بخش خصوصی انجام شود. تأمین آب مشهد از سد دوستی یکی دیگر از پروژه‌های استانی است که در لایحه بودجه ۱۴۰۱ ردیف اعتباری این پروژه از ردیف‌های ملی حذف و به‌ردیف های استانی اضافه‌ شده است و اعتبار در نظر گرفته‌ شده برای این پروژه ۲۲ میلیارد تومان و صرفاً برای احداث تصفیه‌خانه است.

۹۰ میلیارد سهم آزادراه حرم تا حرم
آزادراه حرم تا حرم یکی از مهم‌ترین پروژه‌های جاده‌ای کشور است که بخش‌هایی از این پروژه در استان‌های قم و سمنان به بهره‌برداری رسیده یا پیشرفت فیزیکی بالای ۹۰ درصد داشته است اما قطعه سوم این آزادراه که در استان خراسان رضوی واقع‌شده کمتر از ۱۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و تشنه اعتبارات است و به‌نوعی آرام راه شده است. با توجه به تأکید دولت بر اتمام پروژه‌های ناتمام انتظار می‌رفت که ردیف اعتباری این پروژه تقویت شود اما اعتبارت این پروژه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ تنها ۹۰ میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به مصوب ۱۴۰۰ تنها ۱۰ میلیارد تومان افزایش یافته است که با توجه به اولویت در نظر گرفته ‌شده برای اتمام قطعه سمنان این آزادراه به نظر می‌رسد سهم قطعه مشهد تا نیشابور این پروژه همچنان صفر خواهد بود.

اعتبارات گذرگاه خونین آب رفت
جاده شادمهر به کاشمر به گذرگاه خونین مشهور است و دولت برای احداث باند دوم این جاده در قالب طرح به سازی باند دوم محور شادمهر-کاشمر- بردسکن و انابد در لوایح بودجه ردیف اختصاصی در نظر گرفته است که در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اعتبار برآورد شده برای این پروژه حدود ۳۰ میلیارد تومان است که نسبت به مصوب سال ۱۴۰۰ بیش از ۸ میلیارد تومان کاهش یافته است. طبق برآورد لایحه بودجه، اعتبار مورد نیاز سال‌های آینده این پروژه حدود ۴۰۰ میلیارد تومان است.

اعتبارات سایر پروژه‌ها
از دیگر پروژه‌های مهم عمرانی استان می‌توان به پروژه قطار شهری مشهد گلبهار اشاره کرد که اعتبارات این پروژه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ معادل ۹۳ میلیارد برآورد شده در حالی‌که اعتبارات مصوب سال گذشته آن ۶۰ میلیارد بوده است. برای تکمیل پروژه قطار شهری مشهد نیز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ اعتباری معادل ۴۲ میلیارد در نظر گرفته ‌شده که سال گذشته این پروژه ۴۵ میلیارد اعتبار مصوب گرفته است. برای بیمارستان امداد و نجات ۹ میلیارد و بدون تغییر نسبت به سال گذشته و برای بیمارستان شمال شرق مشهد نیز ۴۵ میلیارد و ۵ میلیارد کمتر از اعتبار مصوب سال گذشته در لایحه بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی‌شده است. خراسان رضوی در شماره های بعد بودجه دیگر پروژه های استان را بررسی خواهد کرد.