معادن در خراسان رضوی از اهمیت چشمگیری برخوردار بوده و این استان نقش بزرگی در توسعه فعالیت‌های معدنی در سطح کشور دارد. تا خرداد ماه سال جاری ۹۰۰ پروانه بهره‌برداری معدن در خراسان رضوی صادر شده که از این آمار ۴۷۲ معدن سالانه با استخراج بیش از ۲۲۰ میلیون تن فعال هستند. همچنین معادن و صنایع معدنی در خراسان رضوی برای ۱۶۳ هزار نفر اشتغالزایی می‌کند. یکی از مواردی که تاثیرگذاری بسزایی در راندمان تولید مواد معدنی و تولید دارد، هزینه‌های مربوط به حمل‌ مواد معدنی است.

در حال حاضر زیر ساخت‌های حمل‌ونقل فعلی پاسخگوی نیازهای بخش معدن نبوده و تاکنون اقدام چشمگیری برای رفع این مشکل صورت نگرفته است. این در حالی است که بخش معادن طی سال‌های گذشته تا کنون از رونق و پیشرفت چشمگیری برخوردار بوده است. به گفته مسئولین امر جایگزین کردن حمل‌ونقل ریلی به جای حمل‌ونقل جاده‌ای، انتخاب بسیار خوبی است که موجب بهبود چشمگیر عملکرد حمل‌ونقلی خواهد شد. در این رابطه گفت و گوی ایسنا را با تنی چند از فعالین حوزه معدنی می خوانید.

لزوم جایگزینی حمل‌ونقل ریلی با حمل‌ونقل جاده‌ای

غلامرضا نازپرور، رئیس خانه معدن خراسان رضوی، در گفت‌وگو با ایسنا در این خصوص با اشاره به اینکه حوزه حمل‌ونقل مواد معدنی به بازبینی احتیاج دارد، می‌گوید: حمل و نقل بر همه بخش‌های اقتصادی خصوصا معادن تاثیرگذار است. درحال حاضر، بخش حمل و نقل مواد معدنی نیازمند یک بازبینی و نگرش تازه‌ است. اولین اقدامی که باید در این زمینه انجام شود تقویت ماشین‌های حمل و نقل مواد معدنی است. خوشبختانه طی دوماه اخیر در زمینه واردات ماشین‌آلات معدنی خبرهای خوبی به گوشمان رسیده و برای بهره‌برداران معرفی‌نامه ارسال کرده‌اند. امیدواریم بر اساس ضوابطی که دولت تعیین کرده است، ماشین‌آلات معدنی را بدون عوارض به کشور وارد کنند. همچنین در خصوص ناوگان‌های حمل‌ونقل نیز احتیاج به ایجاد چنین مصوبه‌ای است تا معدن‌کاران به راحتی بتوانند ناوگان‌های خود را تقویت کرده و شاهد کاهش مشکلات موجود در عرصه حمل و نقل باشیم.

وی می‌افزاید: اساس همه محصولات صنعتی موجود در جامعه بر مبنای حوزه معدن است و به همین دلیل حمل ونقل مواد معدنی از اهمیت انکار ناشدنی‌ برخوردار است. ایجاد عوارض واردات ماشین‌آلات معدنی و ناوگان‌های حمل‌ونقل تاثیر مستقیم و بسزایی در افزایش قیمت تمام محصولات و کالاهای صنعتی خواهد داشت. درحال حاضر بهانه رانندگان برای افزایش هزینه کرایه، مواردی همچون کمبود ماشین، کمبود لاستیک، افزایش قیمت روغن و قطعات یدکی است. البته رانندگان ماشین‌آلات معدنی نیز بابت افزایش هزینه کرایه‌هایشان تا حدودی حق دارند زیرا در این وضعیت بحرانی هیچ حمایتی از آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

حمل و نقل؛ معضل اصلی معادن خراسان رضوی

ضرورت واردات ماشین‌آلات حمل‌ونقل مواد معدنی

رئیس خانه معدن خراسان رضوی با بیان تاثیر عدم دریافت عوارض هنگام واردات ماشین‌آلات حمل مواد معدنی اظهار می‌کند: امیدوارم مسئولان به شرایط بحرانی حمل‌ونقل مواد معدنی پی برده و در این زمینه چاره‌اندیشی کنند. یکی از بزرگترین اقدامات در این زمینه، عدم دریافت عوارض هنگام واردات ماشین‌آلات حمل‌ونقل است. در حال حاضر این حوزه احتیاج به تقویت شدن دارد و وارد کردن ماشین برای حمل‌ونقل موادمعدنی یک امر ضروری محسوب می‌شود.

نازپروز ادامه می‌دهد: در دی ماه امسال نیز، دولت ۵ درصد به عوارض جابجایی بار در بارنامه‌ها اضافه خواهد نمود که این نیز قطعا باعث افزایش کرایه‌ها خواهد شد. به طور کلی در خصوص افزایش کرایه، میزان و نحوه آن برای جلب حمایت دولت از این بخش، جلسات گوناگون و متعددی برگزار شد اما متاسفانه نتیجه‌ای نگرفتیم. برای مشخص کردن مصوبه‌های این حوزه، هیچ نظرخواهی از بخش خصوصی نمی‌شود و حتی مصوبه را ابلاغ نمی‌کنند تا دیگران در جریان افزایش تعرفه‌ها قرار بگیرند.

وی همچنین می‌گوید: هزینه کرایه حمل مواد معدنی، سال گذشته در سه نوبت و به ازای هر مرتبه ۳۰ درصد افزایش یافته است. افزایش هزینه‌ها در حوزه حمل مواد معدنی تاثیر مستقیمی در راندمان تولید مواد معدنی دارد و بدین صورت قیمت سایر کالاها و محصولات نیز افزایش می‌یابد. اگر افزایش تعرفه‌های حمل مواد معدنی با برنامه‌ریزی و به‌صورت منطقی صورت بگیرد، شاهد ضرر و زیان کمتری خواهیم بود. اما متاسفانه ما برنامه‌ریزی لازم در این زمینه را نداریم و به همین دلیل با افزایش ناگهانی کرایه‌ها مواجه شده و در تولید دچار زیان می‌شویم.

رئیس خانه معدن خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: همچنین جایگزین کردن حمل‌ونقل ریلی به جای حمل و نقل جاده‌ای، انتخاب بسیار خوبی است که موجب بهبود چشمگیر عملکرد حمل‌ونقلی خواهد شد. حمل‌و نقل ریلی فواید زیادی از جمله کاهش استهلاک، کاهش آسیب‌های محیط‌زیستی و… دارد. درحال حاضر مسئولان کشور امید به تولید ماشین‌های معادن از شرکت هپکو را دارند در صورتی که هپکو تنها می‌تواند حداکثر ۱۵ تا ۲۰ درصد از نیاز موجود در جامعه معدنی ما را تامین کند.

بخش اعظم هزینه مواد معدنی مربوط به حمل آن است

همچنین آریوبرزن مافی، رئیس انجمن معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا به بیان چگونگی وضعیت حمل مواد معدنی در استان پرداخته و می‌گوید: روند حمل‌ونقل مواد معدنی در خراسان رضوی فاقد یک برنامه منظم و منسجم است. استان ما بیشترین تنوع و تعداد را در حوزه مواد معدنی و معادن دارد. متاسفانه سال‌های گذشته که نقشه راه استان تدوین شد، تنها دو حوزه گردشگری و کشاورزی مورد توجه قرار گرفت. با توجه به اینکه سال‌های گذشته، بخش معدن رشد چشمگیری داشته و صنایع معدنی بزرگی در استان راه‌اندازی شده است، نقشه راه استان و هدف‌گذاری آن احتیاج به بازنگری و اصلاح دارد تا بخش معادن نیز مورد توجه و بررسی قرار بگیرد.

معضل اصلی معادن ایران، حمل‌ونقل مواد معدنی است

وی می‌افزاید: معضل اصلی که اکنون معادن ایران را درگیر خود کرده است، مبحث حمل و نقل مواد معدنی است. حمل‌ونقل مواد معدنی در ایران برخلاف سایر کشورهای پیشرفته، ریلی نیست و هزینه حمل‌ونقل ریلی حتی از حمل‌ونقل جاده‌ای نیز بیشتر است که این یک مانع بزرگ برای پیشرفت در این زمینه محسوب می‌شود. افزایش چندین‌باره هزینه حمل مواد معدنی باعث شده است که معدن‌کاران نتوانند برای فروش مواد معدنی خود برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند. زیرا بعضی از مصرف کنندگان داخلی، مواد معدنی را درب کارخانه دریافت می‌کنند و هزینه بالای حمل‌و نقل موجب کاهش سود معدن‌کار می‌شود.

رئیس انجمن معادن و صنایع معدنی خراسان رضوی با اشاره به لزوم تدوین قانون و نظارت بر اجرای آن در بخش حمل معادن، می‌گوید: در خیلی از کشورهای دنیا از جمله چین، استرالیا و… برنامه‌های منسجمی برای پشتیبانی صنایع و معادن آن کشور تنظیم می‌شود. اما متاسفانه در کشور ما هیچ برنامه‌ریزی در این خصوص صورت نگرفته و معدن‌کاران باید به تنهایی به دنبال رفع موانع و مشکلاتشان باشند. درحال حاضر بخش معدن در استان ما احتیاج به یک دستگاه منسجم با تدوین قانون و نظارت بر اجرای آن در جهت توسعه حمل و نقل مواد معدنی دارد.

بخش اعظم قیمت مواد معدنی که به کارخانه‌ها تحویل داده می‌شود، هزینه حمل آن است

مافی ادامه می‌دهد: درحال حاضر بخش اعظم قیمت مواد معدنی که به کارخانه‌ها تحویل داده می‌شود، هزینه حمل آن است. ایجاد زیر ساخت برای منابع معدنی و به خصوص حمل‌ونقل در این حوزه، موجب کاهش قیمت تمام شده محصولات معدنی خواهد شد و همچنین توان رقابت با نمونه‌های صادراتی چینی را فراهم می‌کند.

برای تقویت ماشین‌آلات حمل مواد معدنی، دچار خود تحریمی شده‌ایم

حبیب‌الله ترشیزیان، رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی نیز با تاکید بر جایگزینی حمل ریلی مواد معدنی به جای حمل جاده‌ای، بیان می‌کند: حمل مواد معدنی در مقیاس بزرگ به وسیله جاده، یک امر کاملا اشتباه است و باید حمل ونقل ریلی را جایگزین حمل و نقل جاده‌ای کرد. حمل‌ونقل ریلی به لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه است و امنیت بیشتری نیز دارد. متاسفانه سرمایه‌گذاری در خصوص ارتقاء بخش حمل و نقل ریلی در سطح کشور بسیار کم است.

وی ادامه می‌دهد: زمانی که قیمت بنزین، لاستیک، لوازم یدکی و… روزانه درحال سیر روند صعودی است، طبیعی است که هزینه کرایه حمل مواد معدنی نیز افزایش یابد که این موضوع معدن‌کاران را دچار مشکل می‌کند. یکی از هزینه‌هایی که به صورت سربار به حمل‌ونقل جاده‌ای مواد معدنی اضافه می‌شود، فرسودگی ماشین‌آلات است. درصد قابل توجهی از ماشین‌آلاتی که در سیستم ناوبری ما در حال فعالیت هستند، بسیار قدیمی و غیرقابل استفاده هستند و استفاده از این ماشین‌آلات کهنه و قدیمی، موجب آسیب‌رسانی به محیط زیست نیز خواهد شد.

حمل و نقل؛ معضل اصلی معادن خراسان رضوی

ظرفیت تولیدات داخلی به اندازه کافی قادر به پاسخگویی نیازهای بخش معدن نیست

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی با اشاره به لزوم نوسازی و تقویت ماشین‌آلات حمل مواد معدنی عنوان می‌کند: مسئولان مربوطه باید اقدام به نوسازی ماشین‌آلات جاده‌ای حمل مواد معدنی کنند. طی سال‌های گذشته، ظرفیت تولیدات داخلی نشان داده است که به اندازه کافی قادر به پاسخگویی نیازهای بخش معدن نیست. درحال حاضر برای بهبود عملکردمان در این زمینه‌، چاره‌ای جز تامین ماشین‌آلات حمل مواد معدنی از خارج نداریم. اما متاسفانه طی سال‌های گذشته، قوانین به نحوی بوده است که امکان وارد کردن ماشین‌های حمل مواد معدنی را نداشته و دچار یک خودتحریمی شده‌ایم.

ترشیزیان با بیان موانع داخلی در جهت پیشرفت حمل مواد معدنی خاطرنشان می‌کند: ما به راحتی قادر به وارد کردن ماشین‌آلات حمل مواد معدنی هستیم اما متاسفانه موانع داخلی، قوانین نادرست و تبصره‌های نامطلوب در این زمینه به اندازه‌ای است که تامین ماشین‌آلات از خارج از کشور را برایمان دشوار کرده است. این مشکلات عواقب زیان‌باری از جمله ایجاد رقابت‌های ناسالم میان شرکت‌های معدنی به وجود می‌آورد. در کشورهای دیگر صادرات مواد معدنی به شکل آبی و از طریق کشتی‌های بزرگ انجام می‌شود که متاسفانه کشور ما در این زمینه از ظرفیت محدودی برخوردار است.

ضعف زیرساخت‌های راه‌سازی معادن

حسین حسین‌زاده، عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معدن و صنایع معدنی خراسان رضوی از مشکلات موجود در این زمینه یاد کرده و می‌گوید: مشکلات موجود در زمینه حمل‌ونقل مواد معدنی پروسه‌ای گسترده است و از عوامل مختلفی نشات می‌گیرد. یکی از این عوامل، ضعف زیرساخت‌های راه‌سازی در بخش معادن است. اکثر معادن کشور ما در نقاطی قرار دارند که از منظر زیرساخت ضعف‌های زیادی دارند. همچنین فرسوده بودن ماشین‌آلات حمل مواد معدنی نیز از عوامل مهمی است که این صنعت را دچار اختلال کرده است. طی سال‌های جاری، ما به دلایل محتلف نتوانستیم از ماشین‌آلات نو و مطلوب برای حمل مواد معدنی بهره‌مند شویم.

وی می‌افزاید: اکثر ماشین‌آلاتی که در بخش معادن فعالیت می‌کنند، چه در بخش استخراج معادن و چه در حمل و نقل، از قدمت بالایی برخوردار هستند و مدت زیادی از عمرشان گذشته است که این مسئله استهلاک این ماشین‌ها را بیشتر می‌کند. همچنین بحث حمل‌ونقل ریلی نیز از فواید بسیار زیادی برخوردار است که متاسفانه تا کنون به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است.

مشکلات موجود در حمل مواد معدنی و مسئله تاثیرگذاری منفی بر حوزه صادرات مواد معدنی

عضو هیات مدیره انجمن تخصصی معدن و صنایع معدنی خراسان رضوی با اشاره به محدودیت تعداد ماشین‌های حمل مواد معدنی بیان می‌کند: همچنین تعداد ماشین‌های حمل مواد معدنی بسیار پایین است و واگن‌های موجود قادر به برطرف کردن نیاز تمام فعالیت‌های این حوزه نیستند. بنده متاسفانه چشم‌انداز مطلوبی را در این زمینه پیش‌بینی نمی‌کنم و بعید می‌دانم معضلات موجود در حوزه حمل‌و نقل مواد معدنی در آینده نزدیک برطرف شود. مشکلات موجود در حمل مواد معدنی و افزایش هزینه‌ها در این موضوع، موجب افزایش قیمت تمام شده محصولات معدنی خواهد شد و این مسئله تاثیرگذاری منفی بر حوزه صادرات مواد معدنی می‌گذارد.

با توجه به اینکه، حمل مواد معدنی از اهمیت چشمگیر و بسزایی برخوردار بوده و تاثیر مستقیمی بر فعالیت معدن‌کاران، راندمان تولید و صادرات مواد معدنی دارد اما متاسفانه تا کنون هیچ اقدام مفیدی در این زمینه صورت نگرفته است. همچنین تاسیس حمل‌و نقل ریلی نیز از لزومات توسعه حمل مواد معدنی است که برخلاف فواید بسیاری که دارد، چندان به آن پرداخته نشده است. توجه به این مساله موجب کاهش قیمت تمام شده محصولات معدنی و همچنین توان رقابت در زمینه صادرات را فراهم می‌کند.