توسعه کشاورزی از مهمترین اولویت‌ها در برنامه‌های توسعه ملی کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود. در الگوهای نوین توسعه کشاورزی دانش و فناوری از جایگاه مهمی برخوردار است و از این الگوها تحت عنوان کشاورزی علمی یا کشاورزی مبتنی بر دانش و فناوری یاد می‌شود.

در حال حاضر اکثر کشورهای در حال توسعه در پرتو جهانی شدن در کنار تلاش برای رسیدن به پایداری، بهره‌وری، تحقق امنیت و برابری غذایی با چالش‌های بازارگرایی و رقابت‌مندی فزاینده در بخش کشاورزی روبه‌رو هستند. امسال به نام تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین نامگذاری شده است. باید توجه داشت شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیتی دارد که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و برای توسعه اقتصادی مبتنی بر دانش هم‌افزایی بیشتری در این زمینه داشت.

کشاورزی دانش‌بنیان هم از نیازهای اساسی کشور و راهی مطمئن برای تضمین امینت غذایی جامعه به شمار می‌رود.

در همین خصوص میزگردی با حضور کارشناسان این حوزه برگزار شد که در ادامه می‌خوانید.

علیرضا اسلامی، رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی، در خصوص فعالیت‌های شرکت‌های فناور در زمینه‌های مختلف خصوصا کشاورزی اظهار کرد: ایده زمانی ارزش پیدا می‌کند که یک تیم اجرایی قوی و خوب تبدیل آن به ارزش را دنبال کند. فناوری هم فی‌نفسه ارزشی ندارد؛ مگر اینکه مدل کسب و کار خوبی برای آن تدوین و به اجرا گذاشته شود. در این فرایند علاوه بر توجه به سطح فناوری و موضوع رقابت‌پذیری محصول بایستی کارشناس یا تیم بازاریابی نیز در کنار تیم اجرایی ایده قرار بگیرد. بنابراین با لحاظ شدن بازاریابی مناسب و ایجاد امکان رقابت‌پذیری در محصول است که می‌توان برای فعالیت‌های یک شرکت فناور موفقیت را به ارمغان ٱورد.

ضعف شرکت‌های فناور به لحاظ تیم‌سازی و مدل کسب و کار

وی افزود: یکی از دلایلی که شرکت‌های فناور در مسیر فعالیت ایده‌محوری خروجی موفقی ندارند و ریزش پیدا می‌کنند، این است که به لحاظ تیم‌سازی و مدل کسب و کار دچار ضعف جدی هستند. شوربختانه بایستی اشاره نمود که در کشور رعایت قوانین کپی‌رایت و حفظ حقوق مجری ایده یا شرکتی که برای اولین بار توانسته محصول فناورانه را تولید و به بازار عرضه نماید نیز چندان مورد توجه و حمایت موثر قرار ندارد.

یک محصول فناورانه تا ۳۰۰۰ درصد ارزش افزوده ایجاد می‌کند

وی ادامه داد: یک محصول فناورانه می‌تواند تا ۳۰۰۰ درصد ارزش افزوده ایجاد کند. زمانی که یک ماده خام ۱۰۰ تومان ارزش دارد، اگر این ماده طی یک فرایند فناورانه می‌شود، تا ۳۰ برابر ارزش پیدا می‌کند. در حال حاضر عوامل پایه تولید در کشاورزی که همانا منابع آب و خاک است، دارای محدودیت‌های جدی است. در حال حاضر منابع آب هم به صورت کیفی و هم به صورت کمی به شدت تنزل پیدا کرده است. باید توجه داشت خاک مناسب حدود پنج درصد ماده آلی دارد اما این شاخص در خراسان رضوی غالبا به کمتر از ۱.۵ و حتی کمتر از یک درصد می‌رسد. ضمن آنکه مشکلات مربوط به شوری و قلیایی شدن خاک‌ها را نیز بایستی به این موارد اضافه نمود.

رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: این چالش‌ها را تنها می‌توان با روش‌های فناورانه و تولید محصولات دانش‌بنیان(کودهای غنی شده و…) که خود منجر به بهبودی ساختمان خاک و افزایش باروری خاک می‌شود، حل نمود. همچنین بر اساس روش‌های دانش‌پایه و فناورانه می‌توان مصرف بهینه منابع آب را تحقق بخشیده و کارایی مصرف آن را ارتقا داد. در این زمینه نقش هوشمندسازی در فعالیت‌های کشاورزی همراه با تغییر در شیوه‌های کشت از جمله کشت در محیط‌های کنترل شده و مدیریت صحیح و فنی منابع خاک و آب و نیز گیاه بیش از پیش ضرورت می‌یابد. به عنوان مثال در حالت عادی با کشت محصولی چون گوجه فرنگی در مزارع متوسط مصرف آب به ازای تولید یک کیلوگرم از این محصول حداقل ۱۸۶ لیتر در کشور گزارش شده است؛ این در حالی است که در سال‌های اخیر برای تولید یک کیلوگرم از این محصول در گلخانه‌های پیشرفته در کشور هلند مصرف آب را تا چهار لیتر کاهش داده‌اند.

علی اسماعیلی، معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری خراسان، درباره فرایندهای مربوط به تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان کرد: استارت‌آپ‌ها هسته فناوری است که بزرگ و تبدیل به یک شرکت دانش‌بنیان می‌شود. هر کسی که ایده‌ای داشته باشد، می‌تواند در سایت پارک علم و فناوری خراسان فرآیند جذب ایده خود را آغاز کند. باید توجه داشت هیچ هسته فناوری در مرحله اول دانش‌بنیان نمی‌شود بلکه ابتدا باید جذب پارک شده و در پردیس‌های مختلف و در رشته مرتبط وارد شود. هر رشته تیم داوری مربوط به خود را دارد و در آنجا ایده‌ها ارزیابی می‌شود. بعد از ارزیابی صاحب ایده دعوت شده و آن را مطرح می‌کند. نهایتا سطح تکنولوژی مربوط به اجرای ایده ارزیابی می‌شود و اگر ایده مزبور مناسب باشد و نیازی از کشور را رفع کند، پذیرش خواهد شد.

سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی خراسان رضوی زیر یک درصد است

وی ادامه داد: اگر شرکتی ایده‌ای داشته باشد، دلیل بر این نیست که دانش‌بنیان است. در پارک علم و فناوری خراسان کارگزارهایی هستند که در حوزه دانش‌بنیان مشورت می‌دهند. این مشاوران در خصوص چگونگی تبدیل ایده به فناوری مشاوره می‌دهند.

برای رسیدن به اقتصاد مبتنی بر نوآوری راه بسیاری داریم

مدنی با تاکید بر لزوم حرکت به سوی اقتصاد دانش‌بنیان گفت: اقتصادهای دنیا سه گونه است. اقتصاد مبتنی بر منابع، اقتصاد مبتنی بر بهره‌وری و اقتصاد مبتنی بر نوآوری که کشور ما از ابتدا اقتصادی مبتنی بر منابع داشت. ما تا رسیدن به اقتصاد مبتنی بر نوآوری راه بسیاری داریم. در حال حاضر در مرحله شروع رسیدن به اقتصاد مبتنی بر بهره‌وری هستیم.

صنایع چاره‌ای جز ورود به حوزه دانش‌بنیان ندارند

وی با بیان اینکه صنایع چاره‌ای جز ورود به عرصه دانش‌بنیان ندارند، تصریح کرد: در حال حاضر صنایع با بهره‌وری پایین فعالیت کرده و خام‌فروشی می‌کنند. پولی که از طریق فروش مس و فولاد به دست می‌آوریم، در ازای فروش منابع طبیعی با انجام یکسری فرایندهاست. این موضوع خوب است ولی هنر نیست.

رئیس انجمن شرکت‌های دانش‌بنیان خراسان رضوی بیان کرد: باید توجه داشت در حوزه تکنولوژی تنگ‌نظری‌هایی دیده می‌شود و ذهن افراد به راحتی پذیرای این مساله نیست. به تبع همین وضعیت مسائلی به وجود می‌آید. در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان نیز این موضوع مطرح شد که اگر می‌خواهیم فعالیت‌های دانش‌بنیان و تکنولوژیک رشد پیدا کند، باید به ارزش‌گذاری واقعی تکنولوژی بها دهیم. نباید شرکت‌های دانش‌بنیان ما از محل خرید و فروش زمین رشد کنند. در حال حاضر شرکت‌هایی هستند که سرمایه‌های تکنولوژیک ‌آن‌ها ۲۰ الی ۵۰ برابر بیشتر از سرمایه‌های مشهود آن‌هاست.

مدنی با تاکید بر لزوم حرکت به سمت نهادینه‌سازی کشاورزی دانش‌بنیان در استان و کشور تصریح کرد: آینده کشاورزی ما به این نیاز دارد که به سمت فناوری‌های اتوماسیون و هوشمندسازی و همچنین کشاورزی دقیق و نانو حرکت کنیم. تقاضا برای تولیدات محصولات کشاورزی به دلیل افزایش جمعیت از یک طرف و تنزل کیفیت و کمیت عوامل تولید از طرف دیگر و همچنین تغییرات اقلیمی به‌ عنوان عاملی خارج از اختیار در دهه اخیر باعث شده راهی جز افزایش ضریب نفوذ دانش و فناوری و در کنار آن برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح منابع نداشته باشیم. دیگر کشورهای دنیا این مسیر را از چندین سال پیش آغاز کرده‌اند.

رئیس سابق مرکز رشد فناوری کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع غذایی خراسان رضوی درباره نقش فارغ‌التحصیلان در توسعه بخش کشاورزی تصریح کرد: در کشور ما یکی از مسائلی که می‌تواند باعث آگاهی دانش‌آموزان و دانشجویان در خصوص اهمیت و نقش فناوری در کشاورزی و به تبع آن ایجاد جذابیت برای آن‌ها شود، سیاست‌های دولت است که البته تاکنون زیاد موفق نبوده است./ ایسنا