بازار گردشگری حلال در سال ۲۰۲۲ جهش قابل توجهی پیدا کرد و میزان سفرهای گردشگری در کشورهای متعهد به چارچوب‌های اسلامی و یا به اصطلاح گردشگری حلال، در سال گذشته میلادی ۲۲۰ میلیارد دلار گردش مالی داشته است.

اما از این شاخه گردشگری، ایران چه سهمی دارد؟ آیا به عنوان یک کشور مسلمان توانسته سهمی از سفره حلال گردشگری بردارد؟

 

کمک به تولید ناخالص داخلی جهانی

رویترز در سال ۲۰۱۴ گزارش کرد که مسلمانان جهان ۱۴۲ میلیارد دلار برای سفر (بدون احتساب حج و عمره) هزینه کرده‌اند که پس از گردشگران چینی و آمریکایی در رده سوم درآمدزاترین گردشگران قرار گرفته بودند. طبق شاخص جهانی Crescent Rating، سفر مسلمانان در سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۵۶ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی جهانی کمک کرده است.

گردشگری خاورمیانه در سال ۲۰۲۲ میلادی در مقایسه با سال ۲۰۲۱ میلادی، با ۴۶.۹ درصد رشد، به ارزش ۱۰۷ میلیارد دلار رسید و گزارش‌های یاتا نشان می‌دهد، خطوط هوایی خاورمیانه، شاهد افزایش ۱۵۷.۴درصدی ترافیک هوایی، در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال ۲۰۲۱ بوده‌ است.

بازار گردشگری حلال تا سال ۲۰۲۸ به ۲۳۰ میلیون نفر مسافر می‌رسد

آمارها حاکی از این است که در سال ۲۰۱۹ جمعیت گردشگران مسلمان به ۱۶۰ میلیون نفر رسیده، درحالی‌که با بازگشایی بسیاری از کشورها از زمان همه‌گیری کرونا، این پیش‌بینی مطرح است که جمعیت گردشگران مسلمان در سال ۲۰۲۳ به ۱۴۰ میلیون نفر برسد و در سال ۲۰۲۴ این جمعیت به آمار قبل از کووید بازگردد و انتظار می‌رود بازار گردشگری حلال تا سال ۲۰۲۸ به ۲۳۰ میلیون نفر مسافر دست یابد.

این پیش‌بینی نیز وجود دارد که میلنیال‌ها (نسل Y یا متولدان ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۴)، نسل Z (نسلی که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ متولد شده‌اند) و مسافران زن با ۷۰ درصد سهم از دو میلیارد مسلمان در سراسر جهان، که زیر ۴۰ سال سن دارند، بیشترین تأثیر را در میان جمعیت مسلمانان مسافر داشته باشند. مسافران زن یکی از سریع‌ترین بخش‌های در حال رشد را تشکیل می‌دهند و ۴۵درصد از مسافران در سال ۲۰۱۹ یا حدود ۷۲ میلیون مسافر را تشکیل داده‌اند.

 

مالدیو بهشت گردشگری حلال

جزایر استوایی مالدیو یکی از این مقاصد گردشگری است، مالدیو کشوری مسلمان است و با توجه به تعهدی که به رعایت چارچوب‌های اسلامی از خود نشان داده است، روزبه‌روز بر تعداد گردشگران مسلمانی که این جزایر را مقصد تعطیلات خود قرار می‌دهند نیز افزوده می‌شود.

این رشد باعث شده است که امروز یک‌چهارم تولید ناخالص اقتصاد این کشور از گردشگری شود. در این بین کشورهای اندونزی و مالزی نیز در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

اندونزی بهترين مقصد گردشگری حلال در سال ۲۰۲۳

اندونزي موفق به کسب رتبه اول به عنوان بهترين مقصد گردشگری حلال در فهرست «سفر جهانی مسلمانان» در سال ۲۰۲۳ شد. اين در حالی است که سال گذشته اندونزی رتبه دوم را در اين زمينه دريافت کرده بود.

«ساندياگا اونو»، وزير گردشگری و اقتصاد خلاق اندونزی با بيان اينکه قرار بود رتبه اول در سال ۲۰۲۵ کسب شود، شگفتی خود را از اين مسئله ابراز کرد و گفت: تيم گردشگری حلال ما در سال ۲۰۲۳ موفق شد بهترين برنامه‌های خود را اجرا کند و همین باعث شد در رتبه اول قرار بگيريم و اين برای ما يک دستاورد بزرگ است.

 

۸٫۵ میلیون گردشگر در مسیر اندونزی

اونو اظهار داشت که اندونزی قصد دارد ۸٫۵ ميليون گردشگر را از طريق گردشگری حلال تا پايان سال جاری ميلادی پذيرايی کند.

وب سايت وزارت گردشگری اندونزی پنج مقصد حلال در اين کشور را معرفی کرده است که تحت فهرست سفر مسلمانان به اندونزی ثبت شده‌اند و گردشگران می‌توانند از اين مکان‌ها بازديد کنند.

 

ترکيه رکورددار جذب گردشگر خارجی

بيش از ۳۰ ميليون گردشگر در هفت‌ماهه نخست سال از ترکيه بازديد کردند؛ اين موضوع اين اميدواری را ايجاد کرد که اين کشور ممکن است در سال ۲۰۲۳ ميزبان شمار بی‌سابقه‌ای از گردشگران باشد

شمار گردشگران خارجی ترکيه از ژانويه تا جولای با ۱۶٫۲درصد افزايش، به ۲۶٫۸ميليون نفر رسيد، در حالي‌که ۳٫۳ ميليون شهروند ترکيه مقيم خارج از کشور در همين مدت، تعطيلات خود را در اين کشور سپری کردند.

در مدت مشابه سال ۲۰۱۹، ترکيه ميزبان ۲۶٫۷۷ميليون بازديدکننده خارجی بوده است. در مجموع در سال ۲۰۱۹، ترکيه ميزبان رکورد بيش از ۴۵ ميليون گردشگر خارجی و ۶٫۷ميليون ترکيه‌ای مقيم خارج از کشور بود.

سال گذشته ميلادی، ‌حدود ۴۵ ميليون گردشگر خارجی از ترکيه بازديد کرده بودند که در مقايسه با آمار سال ۲۰۲۱ افزايش ۸۰درصدی را نشان می دهد. درآمد گردشگری ترکيه در نيمه نخست سال ۲۰۲۳ به ۲۱٫۷ ميليارد دلار رسيد که نسبت به دوره ژانويه تا ژوئن سال گذشته ۲۷درصد افزايش يافته است. چشم‌انداز ترکيه جذب ۶۰ ميليون گردشگر و کسب درآمد ۵۶ ميليارد دلاری از اين محل تا پایان سال ۲۰۲۳ است.

 

آینده گردشگری خاورمیانه در دستان عربستان

براساس گزارش سازمان تجارت جهانی، تعداد گردشگران بین‌المللی که از عربستان سعودی دیدن کردند، در سال ۲۰۲۲ به ۱۶٫۶میلیون نفر رسید و با این حساب توانست به رتبه دوم سریع‌ترین کشورهای جهان در رشد گردشگری دست پیدا کند.

این کشور با صعود ۱۲پله‌ای در شاخص سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در رتبه سیزدهم جهان قرار گرفت و در مقایسه با رتبه ۲۵در سال ۲۰۱۹، به عنوان یکی از برترین کشورهای پذیرنده گردشگران بین‌المللی در سال ۲۰۲۲معرفی شد.

براساس این گزارش جدید که در ماه می ۲۰۲۳ توسط سازمان جهانی گردشگری منتشر شده است، عربستان ۱۶ پله نیز در شاخص درآمد گردشگری بین‌المللی پیشرفت کرده و در سال ۲۰۲۲ به جایگاه یازدهم در مقایسه با رتبه ۲۷ در سال ۲۰۱۹ در سطح جهانی دست یافته است.

شورای جهانی سفر و گردشگری نیز پیش‌بینی کرده که بازار سفر و گردشگری در عربستان سعودی، رکورد سریع‌ترین رشد را در منطقه خاورمیانه خواهد زد و میزان رشد سالانه آن در ۱۰ سال آینده، به سالی ۱۱درصد خواهد رسید.

 

موانع رشد گردشگری حلال در ایران

سال ۹۵ بود که مسعود سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی که بعد به وزارت گردشگری تغییر نام داد، از سهم ۳درصدی ایران از گردشگری حلال خبر داد. اما در اخبار سال‌های بعد، شاهد رشد این میزان نبودیم.

این سهم ناچیز در حالی وجود دارد که ایران برای توسعه این شاخه از گردشگری نیازی به ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی و… ندارد. بلکه بیش از ۹۰درصد از آنچه تحت عنوان خوراک و پوشاک در ایران رایج است، تحت عنوان گردشگری حلال قابل تعریف هستند.

اما زیرساخت‌های اقامتگاهی، خطوط هوایی، خدمات قابل ارائه و معرفی دقیق این شاخه از گردشگری در ایران تاکنون مورد توجه جدی نبوده است. برای روشن شدن نیاز به زیرساخت‌های فیزیکی در حوزه گردشگری می‌توان اشاره کرد که فرودگاه ابوظبی به زودی ترمینالی می‌سازد که ظرفیت پذیرش ۴۵میلیون مسافر در سال را دارد. اما ایران به ظرفیت و اندازه مردم کشورش هم از خطوط هوایی برخوردار نیست.

با اینکه ایران بیشتر از یک دهه است که برای برند «حلال» همایش و گردهمایی برگزار می‌کند، ‌اما بررسی‌ها حاکی از این است که عملکرد آن همایش‌های متعدد با موضوع گردشگری حلال، با وجود شرایط اقتصادی و اجتمایی که در کشور جریان دارد، تاکنون به گونه‌ای نبوده که نام ایران را در بین مقاصد برتر گردشگری حلال مطرح کند.

ایران در حالی از گردشگری حلال غافل است که گردشگران این شاخه از گردشگری ۳۰درصد از کل گردشگران جهان را تشکیل می‌دهند. در سال ۲۰۲۲، کل سفرهای گردشگری خارجی به مقصد خاورمیانه، بیش از ۶۶ میلیون سفر بوده که رشد ۱۶۳درصدی نسبت به سال قبل از آن را نشان می‌دهد. سهم ایران از کل گردشگران خارجی ورودی به این منطقه حدود ۶درصد برآورد شده است.

قطع ارتباط ایران با مراودات مالی بین‌المللی، تحریم‌ها، نبود زیرساخت‌های فیزیکی، عدم تبلیغ و ایجاد برندینگ از گردشگری حلال ایران، ایجاد محدودیت از سوی برای از کشورهای جهان برای مسافرانی که به ایران سفر می‌کنند و… از مهمترین دلایلی است که ایران نتوانسته از سهمی از سفره حلال گردشگری بردارد./تجارت نیوز