کشورهای هدف صادراتی خراسان رضوی به ترتیب افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و کشورهای آسیای میانه و همچنین امارات، عراق، کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا هستند.

این استان پنج گمرک در لطف آباد، سرخس، باجگیران، دوغارون و مشهد و ۲ بازارچه مرزی تایباد در مرز افغانستان و باجگیران در مرز ترکمنستان را دارد، همچنین خراسان رضوی در دالان شرق به غرب و شمال به جنوب قرار گرفته و مسیر عبور کامیون های ترانزیتی است.

در شرایط کنونی خراسان رضوی به صادرات کالا نیاز مبرم دارد و آنچه برای استان ارزش افزوده به دنبال دارد، صادرات محصولات به ویژه کالاهای ساخته شده است، چراکه دیگر زمان صدور کالاهای خام گذشته و باید صادرات حول محور کالاهای فناورانه باشد و برای تحقق این امر نیاز است که برخی مشکلات صادرکنندگان رفع شود.

رفع تعهد ارزی، بزرگترین مشکل صادرکنندگان

به گفته رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی، در شرایط کنونی رفع تعهد ارزی به بزرگترین مشکل صادرکنندگان این استان تبدیل شده و در صورتی که دولت برای آن تدبیری نیندیشد، مشکلات و مسائل بیشتری گریبان صادرکنندگان را خواهد گرفت.

کاظم شیردل گفت: اگر رفع تعهد ارزی به همین منوال ادامه پیدا کند، صادرکنندگان واقعی دیگر نمی توانند در این عرصه فعالیت کنند و از چرخه فعالیت حذف می شوند، و برای مثال در صدور کالایی چون زعفران، که ارزش بالایی دارد،‌ اگر صادرکنندگان بخواهند به صورت قانونی صادرات داشته باشند، باید رفع تعهد ارزی را انجام دهند و در صورت عدم صادرات قانونی، قاچاق زعفران به وجود می آید.

آزادسازی نرخ ارز و از بین بردن تفاوت نرخ آن در بازار و سامانه نیما، بسیاری از مشکلات صادرکنندگان را حل و صادرات کالا را آسان می کند.عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در این خصوص گفت: آزادسازی نرخ ارز و از بین بردن تفاوت نرخ آن در بازار و سامانه نیما، بسیاری از مشکلات صادرکنندگان را حل و صادرات کالا را آسان می کند، ارز حاصل از صادرات باید به نرخ بازار آزاد به فروش برسد تا افراد ارز خود را از بازار تهیه کنند.

محمدحسین روشنک اضافه کرد: این که صادرکننده مجبور شود ارز را به نرخ ارزان به سامانه نیما بدهد تا واردکننده با آن ارز کالا وارد کشور کرده و به نرخ آزاد بفروشد، فقط به ضرر صادرکننده تمام می شود، در صورتی که صادرکننده، ارز خود را به نرخ بازار واگذار کند، هر واردکننده ای ارز را به نرخ آزاد از بازار دریافت کرده و با آن کالا وارد خواهد کرد و در این صورت نرخ ارز هم افزایش پیدا نمی کند.

رییس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان گفت: فضای کشور چندان صادرات محور نیست، شاید یکی از دلایل آن را بتوان نبود وزارت بازرگانی یا وزارت تجارت در کشور دانست، معتقدم که تشکیل وزارت بازرگانی آن قدر مهم است که نبود آن ما را از مسیر اصلی اقتصاد کشور دور می کند.

روشنک اظهار کرد: از آنجا که وزارت بازرگانی در کشور تشکیل نشده است، مزیت های صادراتی هر منطقه از جمله خراسان رضوی در کالاهای ساخته شده مشخص نیست، هیچ پژوهشی هم در این زمینه انجام نگرفته است که کدام کالاها مزیت صادراتی دارند یا کدام کشورها می توانند بازار خوبی برای کالاها باشند.

رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز معتقد است که در مقطع کنونی،‌ کشور به صادرات غیرنفتی نیاز مبرم دارد؛ اما اقداماتی که در این راستا صورت می‌گیرد، مطلوب نیست و نتیجه آن، کاهش صدور محصولات غیرنفتی و افزایش صادرات مواد خام است. در حال حاضر، پیمان سپاری ارزی مهم‌ترین مانع صادراتی است که با وجود مطالبه‌گری تشکل‌های بخش خصوصی، تدبیری برای حل این مساله اندیشیده نشده است.

حسین محمدیان اظهار امیدواری کرد که با تدبیر مسوولان عالیرتبه کشور، این سیاست یا به طور کلی حذف شود یا اینکه ارز صادرکنندگان به قیمت روز از آنان خریداری شود.

ضعف زیرساختها، مشکلی که باید تدبیر شود

ضعف زیرساختها و مشکلات واگن سالها است که گریبان خراسان رضوی را گرفته و به یک معضل اساسی تبدیل شده است، دولت تدابیر مختلفی در این زمینه اندیشیده است اما هنور مشکلات باقی است و باید طرحی نو درانداخته شود تا بتوان روند صدور کالا از استان را تسهیل کرد.

روشنک، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی گفت: دیگر مشکل صادرکنندگان، ضعف زیرساختهای حمل و نقل است، هنوز واگن کافی برای حمل کالاهای صادراتی نداریم و این در حالی است که حمل واگن از کشورهای آسیای میانه یا عکس آن هزینه زیادی برای صادرکننده دارد و دلیلی ندارد که صادرکننده سه تا چهار هزار دلار پول نامشخص برای نوبت واگن پرداخت کند.

شیردل، رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی نیز گفت: لازم است زیرساختهای حمل و نقل جاده ای و ریلی در استان اصلاح شود، با توافق نامه های بین المللی می توان از این ظرفیتها بهره بیشتری گرفت، هر چقدر این توافق نامه ها بیشتر عملیاتی شود صادرات کالا توسعه بیشتری پیدا می کند.

وی اضافه کرد: اگر قرار است دولت بخشنامه جدیدی برای حوزه صادرات ابلاغ کند، باید دست کم ۲ یا سه ماه قبل به صادرکننده اعلام شود و مشکلات سد راه صادرات را می توان از این طریق برطرف کرد.

ضرورت انتقال گمرک مشهد

چند سالی است که انتقال گمرک مشهد به بحث داغ صادرکنندگان تبدیل شده است و در این دوره با نظر استاندار خراسان رضوی تصمیم بر انتقال بخشی از گمرک به ایستگاه راه آهن مشهد گرفته شده است، اما نظرها در این باره متفاوت است.

ناظر گمرک خراسان رضوی در این خصوص گفت: ادامه فعالیت گمرک راه آهن مشهد به دلیل واقع شدن در مرکز شهر و شلوغی جمعیت، توجیهی نداشت که در همین راستا با پیگیری های استاندار، مدیران راه آهن و بخش خصوصی، این ادغام در حال انجام است.

انتقال بخش فنی گمرک مشهد از یک سال و نیم پیش در دست پیگیری است و با رایزنی هایی که انجام شد یک مکان جدید برای این موضوع قطعی شد.جواد جعفری افزود: قرار است بخش فنی گمرک مشهد به ایستگاه شهید مطهری منتقل شود و این موضوع از ۱.۵ سال گذشته در دست پیگیری است و با رایزنی هایی که انجام گرفت یک مکان جدید برای آن قطعی شده و امکانات و تاسیسات و زیربناها در حال فراهم شدن است تا مشکلاتی برای صادرات و واردات در این بخش ایجاد نشود، همچنین در نظر است که از ظرفیت ریلی برای صادرات و واردات کالا در ایستگاه شهید مطهری بهره گرفته شود.

رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی خراسان رضوی در خصوص انتقال گمرک راه آهن مشهد به ایستگاه شهید مطهری گفت: راه آهن و گمرک باید امکاناتی فراهم کنند تا هزینه واردات و صادرات کاهش یابد. پیش از این مقرر شده بود که خدمات در گمرک شهید مطهری به قدری تقویت شود که فعالان اقتصادی ترجیح دهند از این گمرک استفاده کنند؛ اما تاکنون چنین نشده است.

محمدیان افزود: تقاضای ما از استاندار خراسان رضوی پیگیری این دغدغه بخش خصوصی از راه آهن و گمرک است که امکانات مناسبی در گمرک شهید مطهری به کار گرفته شود تا شرایط صادرات واردات تسهیل گردد. ضروری است در ابتدای امر، امور نرم افزاری در راه آهن انجام شود و پس از فراهم شدن زیرساخت‌ها، انتقال گمرک راه آهن به ایستگاه شهید مطهری انجام گیرد.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: ۱۷ سال است که گفته می شود گمرک باید از داخل مشهد خارج شود و درسالهای گذشته بارها مطرح شده بود که اداره گمرک می خواسته زمینی را از آستان قدس رضوی در “تپه سلام” مشهد خریداری کند تا گمرک مشهد به آنجا منتقل شود.

روشنک افزود: اکنون استاندار نیز با جا به جایی بخشی از گمرک مشهد به ایستگاه شهید مطهری موافقت کرده و این در حالی است که زیرساختها و امکانات کافی در مکان جدید وجود ندارد، از سوی دیگر اگر هم آستان قدس رضوی در ایستگاه “تپه سلام” اقدام به ساخت گمرک کند، هزینه کالاهای صادراتی افزایش می یابد زیرا در هر صورت آستان قدس رضوی یا هر بخش غیردولتی هزینه هایش را از صادرکنندگان تامین خواهد کرد.

وی ادامه داد: بهتر است به جای انتقال گمرک به ایستگاه شهید مطهری، که هزینه زیادی دارد، همان توافق ۱۷ سال قبل بین گمرک و راه آهن پیگیری و اجرا شود.

رشد صادرات کالا از خراسان رضوی

با این اوصاف صادرات کالا از خراسان رضوی در ۶ ماهه نخست امسال افزایش یافته است، وضعیت آمار و ارقام گمرک گویای شرایط بهتری نسبت به سال گذشته است به طوری که تراز بازرگانی گمرک های استان در نیمه نخست امسال مثبت و ۴۱۳ میلیون دلار شده است.

ناظر گمرک خراسان رضوی در این باره گفت: میزان صادرات کالا در نیمه اول امسال از گمرک ها و بازارچه های مرزی استان در مقایسه با مدت مشابه پارسال به لحاظ وزن ۳۱ درصد و در ارزش ۳۵ درصد رشد داشته است و در این مدت یک میلیون و ۲۷۴ تن کالا به ارزش ۷۳۷ میلیون دلار از استان صادر شده است.

جعفری، مهمترین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی خراسان رضوی را افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان عنوان و بیان کرد: عمده کالاهای صادراتی زعفران، پسته و تخم خوراکی پرندگان بوده است.

وی افزود:‌ در نیمه نخست امسال ۱۰۷ هزار تن کالا به ارزش ۳۲۴ میلیون دلار به استان خراسان رضوی وارد شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال در وزن ۲۵ درصد کاهش و در ارزش ۱۵ درصد افزایش یافته است، مهمترین مبادی وارداتی کالا به خراسان رضوی در ۶ ماهه نخست امسال امارات متحده عربی، چین و هلند و عمده کالاهای وارداتی نیز تلفن همراه، پنبه و نخ بوده است.

براساس آمار ۴۹ درصد از صادرات استان در ۶ ماهه نخست امسال مربوط به صنعت، ۲۷ درصد کشاورزی، ۱۷ درصد معدن و صنایع معدنی، ۶ درصد پتروشیمی یک درصد فرش و صنایع دستی بوده است.رییس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صمت خراسان رضوی نیز گفت: براساس آمار ۴۹ درصد از صادرات استان در ۶ ماهه نخست امسال مربوط به صنعت، ۲۷ درصد کشاورزی، ۱۷ درصد معدن و صنایع معدنی، ۶ درصد پتروشیمی و یک درصد فرش و صنایع دستی بوده است.

محمدعلی امیرفخریان اضافه کرد: این در حالی است که ۵۲ درصد از صادرات کشور مربوط به حوزه پتروشیمی، ۲۶ درصد معدن و صنایع معدنی، ۱۵ درصد صنعت و هفت درصد کشاورزی است.

وی افزود: گروه‌های کالایی اصلی صادراتی استان شامل پتروشیمی، صنعت، فرش، صنایع تبدیلی، کشاورزی، معدن، صنایع معدنی و … بوده است، نکته قابل توجه آن است که بیشترین صادرات ما مربوط به حوزه صنعت می‌شود چنان که ۳۶۰ میلیون دلار صادرات استان یعنی ۴۹ درصد از صادرات استان مربوط به حوزه صنعت بوده است.

وی به توسعه روابط خارجی و اعزام هیاتها در نیمه نخست امسال اشاره و بیان کرد: علاوه بر اعزام هیات تجاری استان به افغانستان که در هفته گذشته صورت گرفت، طی روزهای آتی، هیاتی به ترکمنستان عزام خواهد شد و از آنجا که این همسایه جزو بازارهای هدف صادراتی ما است امیدواریم فعالان اقتصادی از این سفر استقبال کنند.

امیرفخریان به اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری اشاره و اظهار کرد: ۲۶ هیات را در ۶ ماه نخست امسال اعزام یا پذیرش کرده‌ایم که این رقم در قیاس با دیگر استان‌ها بی نظیر بوده است، از ابتدای امسال این استان پذیرای ۲ یا سه هیات تجاری از چین بوده و در مقابل قرار است در نیمه دوم امسال هیاتی از خراسان رضوی به ریاست استاندار یا معاون اقتصادی وی به چین سفر کند.

رییس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صمت خراسان رضوی افزود: خوشبختانه تعامل خوبی میان اتاق بازرگانی و این اداره کل به جهت برگزاری دوره‌های آموزشی و مشاوره ایجاد شده که این اتفاق در کمتر استانی دیده می شود. آموزش قوانین صادرات و واردات، برگزاری همایش‌ها و میزهای کالایی با کشورهای هدف، برگزاری دوره‌های ITC و … از مهم‌ترین اقدامات مشترک بین این ۲ دستگاه بوده است./ایرنا