تجارت خارجی ایران سال ۱۴۰۰ را چگونه به پایان رساند؟ داده‌های آماری نشان می‌دهد که در سال گذشته کل تجارت غیرنفتی ارزشی معادل ۱۰۰میلیارد دلار داشته که نسبت به سال ۹۹ رشد ۳۸درصدی را ثبت کرده است. طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، از حیث ارزش، بالاترین رقم صادرات متعلق به سال ۱۴۰۰ است. بعد از سال ۱۳۹۰، بالاترین واردات کالایی کشور نیز در سال ۱۴۰۰رقم خورده است.
تصویر تجارت خارجی ایران در سال‌۱۴۰۰ ترسیم شد. حجم کل تجارت خارجی در سال‌گذشته نسبت به سال‌۱۳۹۹ با رشد ۳۸‌درصدی همراه شد. در این میان، ارزش صادرات غیرنفتی ایران افزایش ۴۱‌درصدی را نسبت به سال‌۱۳۹۹ تجربه کرد و از سوی دیگر ارزش واردات کشور در سال‌۱۴۰۰ معادل ۳۶‌درصد نسبت به سال‌۱۳۹۹ رشد یافت. حجم تجارت خارجی در سال‌گذشته وزن ۱۶۲‌میلیون تنی و ارزش ۱۰۰‌میلیارد دلاری داشته است. صادرات در سال‌۱۴۰۰ نیز نسبت به سال‌۱۳۹۹ رشد ۴۱‌درصدی را در ارزش تجربه کرده و از ۵/ ۳۴‌میلیارد دلار در سال‌۹۹ به ۴۸‌میلیارد دلار در سال‌۱۴۰۰ و وزن کالاهای صادراتی نیز از ۱۲۲‌میلیون و ۳۰۰‌هزار تن در سال‌۹۹ به ۱۲۲‌میلیون تن در سال‌گذشته رسیده است.

واردات در سال‌گذشته نیز با رشد ارزشی ۳۶‌درصدی نسبت به سال‌۹۹ همراه بوده است؛ به‌عبارتی ارزش واردات در سال‌۹۹ معادل ۴/ ۳۸میلیارد دلار بوده؛ درحالی‌که در سال‌۱۴۰۰ این رقم به ۵۲‌میلیارد دلار رسیده است. علاوه‌بر این، وزن کالاهای وارداتی در سال‌۱۳۹۹ معادل ۴/ ۳۳‌میلیون تن بوده که در سال‌۱۴۰۰ به ۴۰‌میلیون تن رسیده است که رشد ۲۱‌درصدی را نشان می‌دهد. در عین حال برآوردها نشان می‌دهد که تراز تجاری ایران در سال‌۱۴۰۰ منفی ۴‌میلیارد دلار و مانند سال‌۱۳۹۹ بوده است، بنابراین فاصله صادرات و واردات نسبت به سال‌۹۹ تغییری نیافته است. در مجموع صدور کالا به کشورهای مقصد در سال‌۱۴۰۰ از آنچه پیش‌بینی شده بود نیز سبقت گرفت. مقامات مسوول در ابتدا وعده دستیابی به صادرات ۴۰‌میلیارد دلاری تا پایان سال‌۱۴۰۰ را داده بودند و پس از آن اعلام کردند که صادرات تا پایان سال‌به ۴۵‌میلیارد دلار می‌رسد. تحلیل‌ها نیز حاکی از آن است که طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ از حیث ارزش بالاترین رقم صادرات ایران در حوزه کالایی بدون احتساب نفت‌خام متعلق به سال‌۱۴۰۰ و از نظر مقداری مربوط به سال‌۱۳۹۸ بوده است. در سال‌۱۴۰۰ رشد مقداری صادرات در مقایسه با سال‌قبل حدود ۷‌درصد و رشد ارزشی نیز حدود ۴۱‌درصد بوده که با توجه به تفاوت رشد وزنی و ارزشی، علت اصلی رشد بالای ارزش صادرات در این بازه زمانی مربوط به افزایش میانگین قیمت صادرات بوده است. به رسم هر ساله، متولیان تجارت خارجی، هدف‌گذاری صادراتی امسال را نیز اعلام کردند. به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت، صادرات کشور قرار است در سال‌جاری به ۵۵‌میلیارد دلار برسد و به این منظور برنامه‌هایی نیز از سوی مقامات مسوول تدوین شده است. بخشی از این برنامه‌ها بر کشورهای هدف صادراتی تمرکز دارد و بخشی تسهیل کننده صادرات است. البته آخرین سکانس تجارت خارجی در سال‌۱۴۰۰ نشان می‌دهد در اسفندماه صادرات کشور نسبت به بهمن‌ماه افت داشته و نسبت به اسفند ۱۳۹۹ با رشد روبه‌رو بوده است، حال آنکه واردات کالا در این‌ماه هم نسبت به بهمن‌ماه ۱۴۰۰ و هم نسبت به اسفند‌ماه ۱۳۹۹ روند صعودی داشته است.

تصویر تجارت در اسفند ماه
ارزیابی‌های مقدماتی از تجارت خارجی در ‌ماه دوازدهم سال‌گذشته بیانگر آن است که صادرات نسبت به بهمن‌ماه افت داشته، اما واردات با افزایش قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است.

بر اساس محاسبات آماری، در‌ ماه دوازدهم سال‌۱۴۰۰، صدور ۹‌میلیون و ۳۴۲‌هزار تن کالا به ارزش ۴‌میلیارد و ۴۸۳‌میلیون دلار در کارنامه تجارت خارجی ثبت‌شده است. این ارقام نشان می‌دهد صادرات در اسفندماه نسبت به بهمن با کاهش ۷/ ۵‌درصدی روبه‌رو بوده است. در بهمن‌ماه صادرات ۴‌میلیارد و ۷۵۴‌میلیون دلار بود، در عین حال صادرات در اسفند ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال‌۱۳۹۹ رشد ۹/ ۱۷‌درصدی را تجربه کرده است. در اسفندماه سال‌۹۹ صادرات ارزشی معادل ۳‌میلیارد و ۸۰۰‌میلیون دلار داشت.

واردات در اسفندماه ۱۴۰۰ نیز به ۵‌میلیارد و ۴۲۳‌میلیون دلار رسیده است که نشان می‌دهد نسبت به بهمن‌ماه ۱۴۰۰ رشد ۴۷‌درصدی داشته و نسبت به اسفند سال‌۱۳۹۹ با افزایش ۶/ ۱۸درصدی مواجه شده است. در بهمن ۱۴۰۰ ارزش واردات ۳‌میلیارد و ۶۸۶‌میلیون دلار بود و در اسفند ۱۳۹۹ نیز ۴‌میلیارد و ۵۷۲‌میلیون دلار واردات انجام شده بود. تراز تجاری اسفند ۱۴۰۰ نیز منفی ۹۴۰‌میلیون دلار و به نفع واردات است.

کشورهای عمده مقصد و مبدا
بیشترین صادرات ۱۴۰۰ به کدام کشورها انجام شده است و بیشتر کالاهای وارداتی در این سال‌از کجا آمده‌اند؟ رئیس‌کل گمرک ایران در پاسخ به این سوال اعلام کرده است: کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های امارات‌متحده عربی، چین، ترکیه، آلمان و فدراسیون روسیه ۵کشور عمده طرف معامله واردات کالا به کشور و کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های چین، عراق، ترکیه، امارات‌متحده‌عربی و افغانستان ۵ کشور عمده مقصد کالا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صادراتی کشورمان در سال‌۱۴۰۰ بودند. گفته‌های علیرضا مقدسی نشان می‌دهد که سوئیس از لیست ۵ کشور عمده وارداتی حذف شده و جای خود را به روسیه داده است. مقدسی همچنین گفته است: کالا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های عبوری خارجی از مسیر کشورمان در سال‌۱۴۰۰ با رشد ۶۸‌درصدی، به ۱۲‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تن رسید ‌که پس از هفت سال ‌مجددا کشور توانست به این میزان ترانزیت کالا بازگردد. او اعلام کرد: عمده کالاهای وارداتی به کشور نیز کالای اساسی، موادخام و ماشین‌آلات تولید بودند.

هدف‌گذاری صادرات ۱۴۰۱
رئیس‌‌‌‌‌‌‌کل سازمان توسعه تجارت ایران از هدف‌گذاری ۵۵‌میلیارد دلاری صادرات در سال‌۱۴۰۱ سخن گفته است. به گزارش «شاتا» علیرضا پیمان‌پاک اعلام کرده است که نقشه‌راه توسعه تجارت ایران با تعیین اولویت‌ها و شاخص‌‌‌‌‌‌‌های کمی و کیفی، تهیه شده است.

وی اظهار کرد: با بررسی شاخص‌‌‌‌‌‌‌های انتخاب بازار به یک اولویت‌‌‌‌‌‌‌بندی رسیدیم که از جمله این اولویت‌ها تعیین مقاصد صادراتی مانند کشورهای همسایه، منطقه اوراسیا، شرق و جنوب شرق آسیا، شبه قاره هند و منتخب کشورهای آفریقایی و سایر بازارهای بزرگ تجاری دنیا است. به گفته وی، با هدف رونق تولید، برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی لازم برای توسعه صادرات با اولویت‌‌‌‌‌‌‌گذاری تکمیل ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌های خالی واحدها در سازمان توسعه تجارت ایران دنبال می‌شود. معاون وزیر صمت تصریح کرد: در مسیر تبدیل نقاط ضعف به نقاط قوت در حوزه صادرات غیرنفتی مواردی شامل مانع‌‌‌‌‌‌‌زدایی و اصلاح مقررات با هدف تسهیل‌‌‌‌‌‌‌تجاری، تامین و تعریف سازوکارهای مالی، پشتیبانی لجستیک، ایجاد کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌ها و زنجیره‌‌‌‌‌‌‌های تامین و بازتعریف شبکه توزیع و بازاریابی در دستور کار است. پیمان‌پاک گفته است: هدف‌‌‌‌‌‌‌گذاری کمی صادرات غیرنفتی سازمان توسعه تجارت برای امسال، حدود ۵۵‌میلیارد دلار است که ۵۰‌میلیارد دلار آن در حوزه صادرات کالا و ۵‌میلیارد دلار در حوزه صادرات خدمات پیش‌‌‌‌‌‌‌بینی و تعریف شده است. در همین راستا و برای رونق صادرات غیرنفتی، افزایش تعداد رایزنان تجاری از ۹ نفر به ۳۰ نفر در سال‌۱۴۰۱ در دستور کار سازمان توسعه تجارت ایران قرار دارد. رئیس‌‌‌‌‌‌‌کل سازمان توسعه تجارت ایران اظهار کرد: یکی دیگر از رویکردهای ویژه این سازمان برای توسعه صادرات غیرنفتی، تبدیل مراکز تجاری به سفارتخانه تجاری در کشورهای مقصد صادراتی ایران است تا صادرکنندگان کشور بتوانند به‌طور کامل خدمات موردنیاز خود را از این مراکز دریافت کنند و پشتیبانی لازم از آنها انجام شود. پیمان‌‌‌‌‌‌‌پاک گفت: امسال مکانیزم تهاتر و واردات در برابر صادرات در همه کالاها قابل‌اجراست و این امکان برای همه صادرکنندگان مهیاست و خوشبختانه با همکاری بانک مرکزی روند خوبی بر جریان بازگشت ارز حاصل از صادرات حاکم شده است. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: در همین زمینه و برای رفع بدهی ارزی صادرکنندگان شناسنامه‌‌‌‌‌‌‌دار، برنامه ویژه‌‌‌‌‌‌‌ای در دستور کار سازمان توسعه تجارت قرار گرفته است. رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت ایران اظهار کرد: امسال به‌‌‌‌‌‌‌طور حتم مشوق‌‌‌‌‌‌‌های صادراتی را دریافت کرده و از صادرکنندگان با اولویت شرکت‌های صادراتی با کالای دارای بیشترین ارزش‌افزوده، حمایت خواهد شد. وی تصریح کرد: برای تسهیل در امور حوزه تجارت و هم‌‌‌‌‌‌‌افزایی و ایجاد هماهنگی بیشتر، احیای شورای‌عالی صادرات در قالب شورای‌عالی تجارت با اختیارات ویژه در دستور کار دولت قرار دارد که به‌زودی نهایی و عملیاتی خواهد شد.