صنعت گردشگری یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی جهان محسوب می­شود. خیلی از کشورها از این صنعت به منظور توسعۀ اقتصادی و افزایش شهرت خود استفاده می کنند. خدمات گردشگری حوزه های متنوعی را دربرمی گیرند که یکی از این حوزه ها بیمۀ گردشگری است. بیمۀ گردشگری یکی از مهمترین مؤلفه هایی است که هر گردشگر پیش از مسافرت باید آن را نیز جزو اولویتهای برنامه ریزی خود قرار دهد. این بیمه گردشگران را از خطرات مالی و مشکلات خاصی که در طی سفر ممکن است برای آنان پیش آید، محافظت می کند، چون مخارجی که بدون بیمه بر دوش گردشگران می افتد می تواند هنگفت یا جزئی باشد. بیمۀ گردشگری که به آن “بیمۀ مسافرت” نیز گفته می شود انواع مختلفی از پوششهای بیمه ای اعم از حوادث، درمانی، لغوِ سفر، وقفۀ سفر، تأخیر حمل و نقل، اموال شخصی و خودرو را دربرمی گیرد. بیمۀ درمانی گردشگری که مهمترین پوشش بیمه در بیمۀ گردشگری به حساب می آید می تواند هزینه های اولیۀ خدمات فوری پزشکی به ویژه حمل و نقل بیمار، هزینۀ داروها و یا حوادث مرگبار تحت پوشش خود قرار دهد. در حال حاضر مراقبتهای پزشکی اورژانسی که کووید-۱۹ را با تست PCR و بدون PCR پوشش می دهند هم به بیمۀ درمانی گردشگری اضافه گردیده اند ]۱ و ۵[.

صنعت گردشگری به دلیل شیوع ویروس کرونا، متحمل خسارات قابل توجهی شده است. این خسارات بر روی افراد و شرکتهای بیمه­ای بیشتر از هر جای دیگر تأثیر گذاشته اند. درحقیقت، شرکتهای بیمه ای به خاطر رکود اقتصادی و ضرورتِ پرداخت غرامت بیمه به مردم (ازجمله مسافران) و سایر شرکتها متحمل خسارات زیادی گردیدند. در سال ۲۰۱۹، بخش مسافرت و جهانگردی تقریباً ۵/۴ تریلیون دلار متحملِ ضرر شد که در سال ۲۰۲۰ این ضرر به ۷/۴ تریلیون دلار افزایش یافت. از این جهت، سهم بخش مسافرت و جهانگردی در تولید ناخالص داخلی نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۱/۴۹ درصد کاهش یافت که با توجه به کاهش ۳٫۷ درصدی تولید ناخالص داخلی اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ رقم زیادی به شمار می رود (جدول ۱ را مشاهده نمایید) ]۱ و ۲[.

بازار بیمه های گردشگری و بهترین بیمه ها

صنعت گردشگری، بیمۀ گردشگری خود را بر اساس پوشش بیمه ای به صورت تک سفره، چندسفرۀ سالانه و طولانی مدت، از طریق کانالهای توزیعی مثل واسطه گران بیمه ای، شرکتهای بیمه، بانکها، کارگزاریها و تجمیع کنندگان بیمه در بازار به فروش می رساند. مشتریان این بیمه هم اغلب شهروندان میانسال تا مُسِن، دانشجویان، تجار و خانواده ها و بعد سایرین هستند. برخی کانالهای توزیع از قبیل تجمیع کنندگان بیمه، بانکها، کارگزاریها از گزینه های مختلفی جهت مقایسۀ محصولات و قیمتها برای مشتریان خود برخوردارند. آنها با استفاده از سیاستگزاریهای مناسب که در پوششهای بیمه نامه ای قید گردیده اند، طرحهای مختلفی را در اختیار شهروندان قرار می دهند. در این میان، گزینه های دیگری مثل سایتهای خطوط هوایی، آژانسهای مسافرتی برخط، وبسایتها و برنامه های کاربردی هم وجود دارند که علاوه بر رشد گردشگران به رشد بازار بیمۀ گردشگری هم کمک نموده اند. در سال ۲۰۱۹، ارزش بازار بیمۀ گردشگری جهان به ۲/۱۹ میلیارد دلار رسید. پیش بینی ها نشان می دهند که ارزش این بازار تا سال ۲۰۲۷ به ۳/۳۹ میلیارد دلار برسد. در آسیا و اقیانوسیه نیز انتظار می رود که ارزش بازار گردشگری به ۸۷۵/۹ میلیون دلار برسد ]۳ و ۴[.

پوششهای بیمۀ گردشگری معمولاً در دو نوع بازار که اغلب به عنوان خرده فروشی و عمده فروشی شناخته می شوند، توسعه داده می شوند. بازار خرده فروشی بیمۀ گردشگری لزوماً با هیچ محصول مسافرتی خاصی در ارتباط نیست و به طور کلی پوششهای قبل و بعد از سفر را دربرمی گیرد. این بازار عمدتاً از گزینه هایی مثل آژانسهای مسافرتی، سایتهای خطوط و وبسایتهای و برنامه های کاربردی تشکیل می شود. بازار عمده فروشی بیشتر بر روی پوششهای بیمه ایِ پس از سفر تمرکز دارد. این بازار، پوشش بیمه ای خود را همراه با محصولات مسافرتی خود به فروش رسانده و تنها به افرادی ارائه می گردد که محصول اصلی را خریداری نمایند. از این رو این بازار، کنترل کانال توزیع بیمۀ گردشگری را به طور انحصاری در دست خود گرفته است. یکی از مشکلات این بازار این است که قیمتهای آن برای مشتریان بیمه زیاد شفاف نبوده و عمدتاً بالا هستند و همین امر سبب شده است که مشتریان این صنعت به دو دلیل راحتی و هزینه های کمتر به سمت بازار خرده فروشی سوق داده شوند. چون خرید پوشش بیمۀ گردشگری همراه با خرید یک سفر اغلب برای مسافران خوشایند نیست. از طرف دیگر کم هزینه بودن پوشش بیمه هم ممکن است برای بیمه‌گرانی که به‌طور جداگانه بیمه‌نامه ها را پذیره‌نویسی می کنند مقرون به صرفه نباشد و آنها را به سمتِ فروش این محصولات به هرکسی که تمایل به خرید آن را دارد، بکشاند. همین امر به خاطر عدمِ مدیریت محصولات و قیمتگذاری می تواند جلوی رشد حق بیمه ها را بگیرد. لذا درَحال حاضر یکی از نگرانیهای اصلیِ صنعت گردشگری، عدم آگاهی گردشگران نسبت به بیمۀ گردشگری، تجارب کَم گردشگران نسبت به پوشش بیمه ها و ارائۀ نرخ حق بیمه و خدمات توسط شخص ثالث می باشد که رشد حق بیمه ها را محدود ساخته اند. لذا این صنعت با روی آوردن به فناوریهایی مثل رابط برنامه های کاربردی، هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل داده ها، بلاکچین و سیستم موقعیت یاب جهانی به دنبال ارائۀ اطلاعات بیشتر برای گردشگران، رفع نیازهای آنها مثلاً با سهولت خرید همراه با سفارشی سازی فردی، محاسبۀ ریسک (بر اساس سِن، هزینۀ سفر، طول مدت سفر، مقصد، رزروِ جا، ماه و یا فصل حرکت، تعداد سفرها)، شناسایی تقلب و فرصتهای بیشتر از جمله سودآوری برای این بازار است ]۳ و ۵[.

نگرانی دیگر کوید-۱۹ است که بر رشد بازار بیمۀ گردشگری تأثیر منفی گذاشته است. جلوگیری از روند این تأثیر به افزایش آگاهی گردشگران از این بیمه بستگی دارد و لذا این صنعت تلاش می کند تا با حمایت از کارکنان خود مثلاً با دورکاری زمینه های ارتباطی بهتری را فراهم آورده و جلوی تأثیر منفیِ این نگرانی را بگیرد.

برترین بازیگران کلیدی فعال در زمینۀ عرضۀ بیمۀ گردشگری به شرح ذیل می باشند ]۳[:

1. Cat 70
2. Allianz Group
3. American International Group
4. Assicurazioni Generali SPA
5. HTH Worldwide
6. Tin Leg
7. USI Affinity Travel Insurance Service
8. Zurich Insurance
9. Insure & Go Insurance Services Limited
10. Travel Insured International
11. AXA Assistance USA
12. John Hancock Insurance Agency
13. Trawick International
14. April
15. TravelSafe Insurance

پوششهای بیمۀ گردشگری

همانطور که قبلاً اشاره شد بیمۀ گردشگری که به آن بیمۀ مسافرت نیز گفته می شود انواع مختلفی از پوششهای بیمه ای اعم از حوادث، درمانی، لغوِ سفر، وقفۀ سفر، تأخیر حمل و نقل، اموال شخصی و خودرو دربرمی گیرد که در ذیل تک تکِ آنها شرح داده می شوند ]۵[:

• درمانی: در این نوع پوشش، بیمه نسبت به بازپرداخت هزینه های پزشکیِ غیرمنتظرۀ ناشی از آسیب یا بیماری در حین سفر اقدام می نماید. در زمان اضطراری و نیاز به فوریتهای پژشکی نیز بیمه مبادرت به ارائۀ حمل و نقل تخصصی مثلاً ارسال آمبولانس هوایی (با هواپیما یا هلیکوپتر) می کند.
• حوادث: در این نوع پوشش، بیمه اقدام به فراهم نمودن وسایل حمل و نقل برای بیمه شده ای که در طول سفر فوت نموده است، می کند.
• لغو سفر: در این نوع پوشش، بیمه هزینه هایی که قبلاً پرداخت شده و استرداد نشده اند را پرداخت می نماید.
• وقفۀ سفر: در این نوع پوشش، بیمه هزینه‌های اضافی یا هزینه‌های پیش‌پرداخت نشده (مانند گشت ‌و گذار، هتل و غیره) که به دلیل بازگشتِ زودتر از موعد به وجود می آیند را پرداخت می نماید.
• تأخیر حمل و نقل: در این نوع پوشش، بیمه هزینه های ایجاد شده به دلیل تأخیر را پرداخت می کند.
• اموال شخصی اعم از تأخیر یا خسارت: در این نوع پوشش، بیمه برای جایگزینی وسایل شخصی آسیب دیده یا گم شده در طول سفر اقدام به پرداخت می نماید. در صورت تأخیر نیز اقدام به پرداخت هزینه های اضافی برای جایگزینی وسایل شخصی که در زمان موردنظر به مقصد نرسیده اند، می نماید.
• خودرو: در این نوع پوشش، بیمه مبادرت به بازپرداخت مبالغ پرداختی به نمایندگی اتومبیل اجاره ای به دلیل آسیب دیدن یا از دست دادن اتومبیل اجاره ای می نماید.

در این بین پوششهای درمانی و حوادث به عنوان A&H و سایر پوششها با عنوان P&C شناخته می شوند. بیشتر بیمه نامه های شخصی P&C می توانند توسط بیمه گذار تمدید، لغو یا توسط بیمه گر لغو گردند. به علاوه، حق بیمۀ این بیمه نامه ها معمولاً بر مبنای تاریخ اجرای قرارداد تا انقضای بیمه نامه محاسبه می شوند. پوششهای بیمۀ گردشگری هم ممکن است به طُرُق مختلف مثلاً بازپرداخت (یعنی بیمه با توجه به هزینه های خاص انجام شده نسبت به پرداخت آن مبادرت نماید) یا به عنوان یک غرامت (یعنی بیمه مبلغ ثابتی را در صورت بروز اختلال خاص در سفر، مانند تأخیر، تغییر در برنامۀ سفر و غیره پرداخت می کند) در بیمه نامه قید گردند که خط مشیهای متفاوتی را پیش می گیرند: مثلاً یک پوشش درمانی ممکن است زمانیکه مسافری بیمار می‌شود، ارائه شود، دَرحالیکه پوشش درمانی دیگر ممکن است پوشش خود را به صورت گروهی یعنی زمانیکه بستگان مسافر، همراه یا مراقبِ بیمار، بیمار می‌شوند، ارائه دهند. شکل ۱ بیشترین پوششهای بیمۀ گردشگری که در سال ۲۰۲۱ در دنیا مورداستفاده قرار گرفته اند را نشان می دهد ]۷[.

نگاهی به پوششهای بیمۀ گردشگری دنیا برای سفر به ایران

به دلیل تحریمهای اعمال شده توسط ایالات متحده به ایران، خیلی از شرکتهای بیمۀ گردشگری اعم از آمریکایی، استرالیایی و اروپایی، پوششی برای بیمۀ مسافرت برای سفر گردشگران به ایران ارائه نمی دهند. از طرفی کسانی که قصد دریافت ویزای ایران را دارند باید حتماً بیمه نامۀ معتبر مسافرتی به همراه خود داشته باشند. لذا تمام گردشگران از سرتاسر دنیا باید قبل از صدور ویزا اقدام به خرید بیمۀ گردشگری نمایند. در این میان بهترین شرکتهایی که در حال حاضر اقدام به ارائۀ بیمۀ گردشگری برای گردشگران جهتِ سفر به ایران می نمایند به شرح ذیل هستند:

1. IATI Insurance: یک شرکت بیمۀ گردشگری است که در اروپا مستقر است و تقریباً به هر فردی در جهان اعم از آسیایی، آمریکایی و کانادایی پوششهای بیمۀ مسافرت را ارائه می نماید.
2. True Traveller: این شرکت بیمۀ گردشگری تنها اروپاییان را تحت پوشش بیمۀ مسافرت برای سفر به ایران قرار می دهد.
3. ۱stQuest: این شرکت بیمۀ گردشگری یک ارائه دهندۀ بیمۀ محلی است که مسافرین از سرتاسر دنیا را از طریق وبسایت خود تحت پوشش بیمۀ مسافرت درمی آورد.

ایران خود نیز برای مسافرت ایرانیان به خارج از کشور و داخل کشور مبادرت به ارائۀ پوشش بیمه های گردشگری می نماید و بیمه نامه های مسافرت برای سفرهای داخلی فقط مشمول حوادث و درمانی هستند.

[۱] M. Diakonidze, Tourism Insurance Market, Risks and Prospects: The Case Study, Journal of Corporate Governance, Insurance, and Risk Management (JCGIRM), Vol. 8, pp. 75-83, 2021.

[۲] WTTC, https://wttc.org/, 2020

[۳] https://www.alliedmarketresearch.com/travel-insurance-market

[۴] https://www.alliedmarketresearch.com/asia-pacific-travel-insurance-market

[۵] Travel Insurance an Actuarial Perspective, American Academy of Actuaries Travel Insurance Task Force, 2018.

[۶] Against the Compass, https://againstthecompass.com/en/about-against-the-compass/

[۷] Statista, https://www.statista.com/statistics/495623/resason-for-booking-travel-insurance-worldwide/