شاید یکی از دلایل جدی شدن ایجاد شهرک تخصصی گوهرسنگها را بتوان تاثیرات این نامگذاری برای مشهد و تلاش متولیان برای حفظ آن دانست که امسال نخستین گامها برای عملیاتی شدن این مهم از سوی دستگاه های اجرایی برداشته شده است.

محور اصلی ایجاد شهرک تخصصی گوهرسنگها بی تردید فعالان بخش خصوصی هستند که از تولید تا عرضه در این شهرک سازماندهی شده، و استقرار آنها در یک مکان و تعامل آنها با یکدیگر می تواند تولید و بازار گوهرسنگها را به عنوان سوغات همیشگی مشهد پویا نگه دارد.

رسیدن تا مرحله گذاشتن بنیانهای اصلی شهرک تخصصی گوهرسنگها در حوالی مشهد، مسیر زیادی را پیموده و دست‌اندرکاران پله پله پیش رفته و سختی های زیادی را از سر گذرانده اند که مصائب طی این مسیر را از کلام معاون برنامه ریزی شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی بهتر می توان دریافت.

مجید علیخواه گفت: از زمانی که توسعه صنعت سنگهای قیمتی را در شهر مشهد آغاز کردیم، ایجاد خوشه صنعتی در دستور کار قرار گرفت و فعال شدن این خوشه که عمدتا بر پایه جواهرسازی است، تثبیت و حفظ اشتغال، افزایش قدرت رقابت در بازار، کمک به ارتقای سطح فنی و فناوری واحدهای تولیدی و کاهش هزینه های تولید و بازاریابی را فراهم کرد.

وی بیان کرد: کارگاه های سنگ تراشی در حوزه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد و اطراف آن بسیار محدود بود که هریک تنها سه تا پنج کارگر داشتند اما هم اکنون کارگاه های متعدد در این زمینه شکل گرفته که تعداد کارگران آنها به ۱۴ هزار نفر می رسد.

معاون برنامه ریزی شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی گفت: امروزه همه کارگاه های سنگ تراشی مشهد به چاپگرهای سه بعدی مجهز هستند، همه طراح زیورآلات بوده و قالبهای مربوط را خود به تنهایی می سازند، کیفیت ساخت زیورآلات در این کارگاه ها آنچنان بالا است که به سختی می توان نقره و طلای سفید را از هم تشخیص داد.

علیخواه با اشاره به وجود ۲۹ معدن ویژه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در خراسان رضوی افزود: امروزه پایگاه های فروش سنگهای قیمتی و زیورآلات در مشهد شکل گرفته و قابلیت فروش طرح و جذب مشتری بین المللی را به دست آورده اند.

وی ایجاد مرکز آموزش فنی و حرفه ای در زمین سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، مرکز گوهرشناسی، مرکز آموزش تراش را از دیگر ظرفیتهای ایجاد شده برای مشهد در زمینه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی برشمرد که اهمیت ایجاد شهرک تخصصی ویژه این موضوع را در مشهد دوچندان می کند.

تحقق آرزوی ۲۰ ساله

دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد را تحقق یک آرزوی طولانی از سال ۱۳۸۰ تاکنون برشمرد و گفت: همه مدیران چه در سطح ملی یا استانی به لزوم ایجاد چنین شهرکی در مشهد با توجه به قابلیتهای آن واقف شده اند و نسبت به ایجاد آن اهتمام لازم را خواهند داشت.

حسین خانی‌زاده با اشاره به فرصت پنج ساله خراسان رضوی برای ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد افزود: شهرکهای صنفی و صنعتی با مشکلاتی در حوزه زیرساخت اعم از زمین، برق و گاز و آب روبه رو هستند لذا ضروری است که برای حل این مشکل و رفع مشکلات زیست محیطی آن چاره ای اندیشیده شود.

وی بیان کرد: در دنیای صنعتی امروز برخی از شهرکهای صنعتی در داخل شهرها قرار گرفته اند و با در نظر گرفتن زائرپذیری مشهد، شاید بتوان محلی برای استقرار شهرک تخصصی سنگهای قیمتی در داخل شهر در نظر گرفت که قطعا بازخورد بهتری خواهد داشت.

اولویت؛ رفع مشکلات صادراتی گوهرسنگها

معدن فیروزه نیشابور، قدیمی ترین معدن فعال دنیاست و شواهد باستان شناسی نشان می‌دهد که از ۶ هزار و ۷۰۰ سال قبل آثار باقیمانده از استخراج فیروزه از این معدن وجود داشته و با اینکه خیلی از معادن قدیمی پس از استخراج متروکه شده اند اما معدن فیروزه نیشابور همچنان فعال است.

هم اینک مسوولیت این معدن برعهده یک شرکت تعاونی است که سهامداران آن خود روستاییان و ساکنان شهر فیروزه هستند و آنان علاوه بر بهره مند شدن از سود استخراج مواد معدنی، خود نیز در این معدن اشتغال دارند.

به موازات استخراج مواد معدنی از معدن فیروزه در نیشابور، فیروزه تراشی نیز در مشهد اندک اندک رونق گرفت، چنانکه در زندگی نامه فردوسی آمده است سال ۳۳۲ هجری قمری، وقتی فردوسی را به مکتب خانه آوردند این مکتبخانه در محله فیروزه تراشان واقع در سمت بست پایین حرم مطهر رضوی کنونی قرار داشت.

رییس اتحادیه صنف فیروزه تراشان مشهد، رفع مشکلات صادراتی گوهرسنگها از جمله فیروزه ای که در ساخت زیورآلات بر نقره سوار می شود را در اولویت دانسته و گفت: لازم است قبل از ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، فکری برای حل مشکلات صادرات آن صورت گیرد.

عبدالصمد رحیمی مقدم خاطرنشان کرد: تا سال ۱۳۶۸ کسی به فکر توسعه صادرات در چهارچوب مقررات نبود و می توان نخستین اقدام پایه ریزی برای صادرات سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در کشور را مربوط به سال ۱۳۵۹ دانست.

وی گفت: از سال ۱۳۹۷ که دولت وقت واردات سنگهای قیمتی را ممنوع کرد، صادرات زیورآلات قیمتی و نیمه قیمتی نیز مختل شد و از ۱۹ اردیبهشت سال ۹۷ تا ۵ مردادماه سال ۹۹ صادرات آن به شدت کم شد.

رحیمی مقدم افزود: از سوی دیگر ظرفیتی که برای استخراج فیروزه از تنها معدن فیروزه خراسان رضوی در نیشابور قرار داده اند، سالی ۴۰ تن بیشتر نیست که کفاف نیاز سنگ تراشان را نمی دهد.

رییس اتحادیه صنف فیروزه تراشان مشهد گفت: پیش از این شورای پول و اعتبار مسوولیت ارزیابی صادراتی سنگها را به وزارت صمت و مسوولیت ارزیابی صادرات فلزات را نیز به بانک مرکزی داده است و این موضوع صادرات زیورآلات سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی را به شدت مختل کرده و به سبب همین مشکلات بعضا فقط سنگ قیمتی از کشور صادر می شود.

رحیمی مقدم افزود: سنگ قیمتی صادر شده در خارج کشور بر روی فلزات سوار می شود و در قالب زیورآلات به فروش می رسد، با این رویه بخشی از اشتغال زیورآلات سازان و سنگ تراشان در مشهد از بین می رود.

وی ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی را جهشی در این صنعت دانست اما لازمه آن را رفع مقررات دست و پاگیر در مسیر صادرات زیورآلات آن ذکر کرد.

ساخت شهرکی با ابعاد بین المللی

رییس خانه معدن خراسان رضوی نیز سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی استان را از ظرفیتهایی دانست که تاکنون به نحو مطلوب از آن استفاده نشده است.

غلامرضا نازپرور افزود: مشهد طی سه سال به عنوان شهر جهانی گوهرسنگها معرفی شد و از کشورهای هند و تایلند پیشی گرفت، اما از این مزیت به نحوی استفاده نشد که درخور این عنوان باشد.

وی بیان کرد: اگر بخواهیم هنر و صنعت مربوط به سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی خراسان رضوی را به دنیا معرفی کرده و آنها را متناسب با ارزش واقعی خود عرضه نماییم باید بدانیم که نمی توان فقط به بازارهای داخلی و زائرانی که به این شهر می آیند، بسنده کرد.

رییس خانه معدن خراسان رضوی تاکید کرد: شهرک تخصصی گوهرسنگها در مشهد حتما باید صنعتی باشد تا بتوان آن را در مقیاس جهانی ارتقا داد و بعد بین المللی آن حتما در برنامه ریزی ها باید مدنظر قرار گیرد.

جانمایی همه فعالان؛ از تولید تا عرضه در شهرک گوهرسنگها

یک تولیدکننده و دبیر کمیسیون سازندگان طلا، جواهر و نقره مشهد نیز یکی از مهمترین اولویتها در ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی را چیدمان فعالان این صنعت از معدن دار تا عرضه کننده مصنوعات آن دانست.

اسماعیل صمدی گفت: یکی از حلقه های گمشده صنعت طلا و جواهر مشهد، طراحی بود که بعد از گذشت هشت سال این مهم تقویت شد و اکنون ۲۰۰ طراح کارآزموده وارد عرصه بازار شده اند.

وی اظهار داشت: با بسترها و تجهیزات و امکانات فراهم شده در عرصه تولید مصنوعات طلا و نقره و جواهر، امروز سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی یکی از پاکترین صنایع به شمار می روند.

وی بیان کرد: جانمایی همه فعالان صنعت طلا و نقره و جواهر در قالب شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی مشهد و قرار گرفتن آن در مشهد یا نزدیکی آن می تواند بهترین فرصت برای خودنمایی و بروز همه قابلیتهای این صنعت باشد.

لزوم ایجاد شهرک در نزدیکی مشهد

رییس اتحادیه صنف فروشندگان طلا، نقره و جواهر مشهد نیز ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در این کلانشهر را یک فرصت بی نظیر برای ارایه هر چه بیشتر قابلیتهای این صنعت و شناساندن آن به جهان دانست.

محمدباقر معبودی‌نژاد گفت: شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی بهترین محل برای ارایه مصنوعات در این زمینه است اما نباید با شهر فاصله زیادی داشته باشد تا هم زائران حضرت رضا(ع) بتوانند از آن بازدید کنند و هم بتوان امنیت آن را حفظ کرد.

وی با بیان اینکه نمایشگاه طلا و جواهر دیماه امسال در مشهد برپا می شود، افزود: هر چه مشارکت فعالان حوزه سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در این نمایشگاه پررنگ تر باشد، بستر مناسبی برای تعامل بیشتر و نزدیکتر در ایجاد شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی فراهم می شود.

جلب مشارکت بخش خصوصی، محور اصلی شهرک گوهرسنگها

ایران در زمره هفت کشور دنیا است که قابلیت تولید انبوه و صادرات گوهرسنگها را دارد، در این زمینه سه هزار و ۶۰۰ واحد دارای مجوز از سازمان ملی استاندارد، ۳۵ تا ۴۰ هزار واحد فعال در بخش توزیع و فروش این بخش در کشور فعالیت دارند و این صنعت برای ۲۰۰ هزار نفر در ایران شغل ایجاد کرده است.

تولید سالانه مصنوعات طلا و جواهر در داخل کشور ۵۰۰ تن و صادرات سالانه آن ۱۰۰ تن از هر ۵۰۰ تن معادل چهار میلیارد دلار است، اشتغالزایی این بخش نیز حداقل ۱۰۰ هزار شغل پایدار است. سهم اشتغالی که به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم از مصنوعات طلا و جواهر در کشور ایجاد می شود، حدود ۱۸۰ نفر است که ۲۰ تا ۳۰ درصد این میزان سهم بانوان است. گردش مالی هزار میلیارد دلاری صنعت سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی باعث شده که نگاه ویژه ای به آن از سوی دولتمردان انجام گیرد.

راهبردهای وزارت صنعت، معدن و تجارت در موضوع مصنوعات طلا و جواهر، تسهیل زیرساختهای تامین تولید و تجارت، توسعه صادرات و تقویت تولید، توسعه ساخت داخل و مدیریت واردات، توانمندسازی نیروی انسانی و تقویت طراحی و تحقیق و توسعه، اصلاح قوانین و مقررات و بخشنامه های مانع تولید است.

در خصوص تسهیل زیرساختهای تامین، تولید و تجارت برنامه هایی از سوی وزارت صمت برای دستگاه های اجرایی مختلف تعریف شده است که در این راستا سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران مسوولیت ایجاد شهرک تخصصی صنفی یا صنعتی فلزات گرانبها و گوهرسنگها در کلانشهرها را برعهده گرفته است.

مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی در این باره گفت: برپایی شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی در مشهد با توجه به ظرفیتهای بالای ذخایر معدنی و مهارتهای تراش سنگ و فعالیت خوشه صنعتی طلا و جواهر در این منطقه در دست پیگیری است.

علی بهرامی‌زاده افزود: پس از اینکه ۲۰۰ طراح در زمینه مصنوعات سنگهای قیمتی در مشهد آموزشهای لازم را فرا گرفتند و کارگاه‌های تراش سنگهای قیمتی به چاپگرهای سه بعدی مجهز شد، نیاز به توسعه مهارت آموزی در زمینه تراش سنگهای قیمتی بیش از گذشته احساس شد.

وی ادامه داد: در این راستا مرکز فنی و حرفه ای در مشهد با همکاری شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شد که به گوهرشناسی و آموزش تراش سنگهای قیمتی اختصاص یافت.

مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی گفت: در ادامه توسعه آموزشهای مربوط به تراش سنگهای قیمتی، این نیاز احساس شد که باید خراسان رضوی مرکزی برای تمرکز تولیدکنندگان و عرضه کنندگان گوهرسنگها و مصنوعات در این زمینه، واحدهای طرح و توسعه، نماینده بانک مرکزی برای ارزشگذاری و استقرار تیم های تخصصی برای صدور شناسنامه های بین المللی مصنوعات داشته باشد.

بهرامی زاده افزود: در این راستا ایجاد شهرک صنعتی – تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد ضروری به نظر رسید، لذا راه اندازی آن پس از انجام مطالعات اولیه و اخذ مجوز از دستگاه های اجرایی مربوطه در دستور کار کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه ریزی و توسعه استان قرار می گیرد.

وی ادامه داد: شرکت شهرکهای صنعتی خراسان رضوی در نظر دارد برای راه‌ اندازی شهرک تخصصی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی استان، از مشارکت اتحادیه ها و خوشه های تولیدی این بخش بهره گیرد.